"Post-antibiotica-apocalyps": 40 procent mensen zou opnieuw kunnen sterven aan infecties

"Ver moeten we niet teruggaan - het begin van vorige eeuw - voor de ontdekking van de mirakelmedicatie, antibiotica en preventieve vaccins", schrijft professor Davies. Voor die "revolutionaire" uitvinding waren infecties vaak dodelijk. Tegenwoordig overlijden jaarlijks wereldwijd 700.000 mensen aan infecties waartegen geen enkel geneesmiddel nog opgewassen is, wat neerkomt op ongeveer zeven procent. In het pre-antibioticatijdperk lag dat percentage een pak hoger, op maar liefst veertig procent.

Vandaag moeten we echter meer en meer rekening houden met de post-antibiotica-periode, waarin de gekende medicatie niet langer toereikend zal zijn om bacteriële ontstekingen te genezen. Een rapport van de Britse regering voorspelde eerder al dat in 2050 jaarlijks tien miljoen mensen mogelijk zouden sterven aan zulke infecties. Dat is elke drie seconden een dode. Het zou bovendien nog eens 28,3 miljoen mensen in de extreme armoede drijven. De wereldwijde economische kost wordt geschat op meer dan 100 biljoen dollar.

Antibiotica zijn niet alleen nodig om gewone ontstekingen te behandelen maar ook om operaties zoals keizersnedes veilig te laten verlopen en om patiënten toe te laten chemo te krijgen, aldus Davies. "Mensen leven nu langer en gezonder dan ooit tevoren", schrijft ze. "Ik denk dat het serieus onderschat wordt hoe onze huidige levenskwaliteit te danken is aan deze belangrijke verwezenlijkingen in de geneeskunde. Antibiotica voegen gemiddeld twintig jaar toe aan ons leven."

Alexander Fleming, ontdekker van de penicilline in 1928, zei zelf tijdens zijn aanvaardingsspeech voor de Nobelprijs dat hij in het labo al bacteriën zag die resistentie ontwikkelden en dus overleefden. Fleming riep destijds, in 1945, op om die bedreiging aan te pakken voor ze zou uitbreiden. "En nu zijn we meer dan 70 jaar verder en hebben we nauwelijks vooruitgang geboekt tegen die bedreiging", schrijft Davies. Ze vreest zware gevolgen: "Onze apocalyps is een terugkeer naar de donkere tijden, waarin vrouwen geregeld in de bevalling bleven en mensen stierven aan darmbacteriën, simpele snij- en schaafwonden".

Davies zegt dat we antibiotica vanzelfsprekend vinden, maar dat we ze "in werkelijkheid hebben misbruikt - als patiënten, artsen, reizigers, boeren en voedselproducenten wereldwijd - voor persoonlijk gewin op korte termijn zonder aan de toekomst te denken". Uit peilingen blijkt dat een op de vijf mensen verkeerdelijk een voorschrift voor antibiotica verwacht, als remedie tegen een verkoudheid of andere virussen, legt Davies uit. En de Britse artsen doen er volgens haar nog een schepje bovenop: "Geschat wordt dat tot de helft van alle patiënten met een verkoudheid of een hoestje van hun huisarts een voorschrift voor antibiotica krijgen".

Dan zijn er nog de landen die enorme doses antibiotica geven aan dieren, die daarna in onze voedselketen belanden. En in sommige landen kan je antibiotica ook zomaar verkrijgen zonder voorschrift. Verder kan de belabberde kwaliteit van namaakmedicatie het probleem nog verergeren en zelfs doden veroorzaken.

De farma-industrie zet niet in op de ontwikkeling van nieuwe antibiotica omdat dat financieel niet interessant is. Het kan tien-twintig jaar duren voor een nieuw ontdekt antibioticum op de markt komt en bovendien ligt het faalpercentage hoog, haalt professor Davies aan. "Dat gezamenlijke falen om actie te ondernemen stimuleert bacteriën die niet kunnen bestreden worden met welke medicatie dan ook op deze aarde", concludeert Davies. "Dit is echt het doomsday-scenario dat we vrezen in de geneeskunde."

Maar... er is gelukkig ook goed nieuws. Het probleem staat vandaag wel degelijk op de politieke wereldagenda en er zijn vele initiatieven om er ook daadwerkelijk iets aan te doen. Davies zegt dat het Verenigd Koninkrijk een voortrekkersrol heeft en "700 miljoen investeert in onderzoek, bewustmaking en steun voor ontwikkelingslanden". Het gaat voor de professor allemaal te traag, maar toch is ze hoopvol. Zelf kunnen we er allemaal iets aan doen: "Vraag je arts aub niet om antibiotica en neem de vaccins aan die je aangeboden worden". Een goede hygiëne en het wassen van je handen helpen ook om de verspreiding van bacteriën tegen te gaan.