De bevindingen van het Duitse bloedexperten-team komen overeen met een onafhankelijke Noorse studie die eerder deze week werd gepubliceerd. In enkele zeldzame gevallen zou het immuunsysteem na een vaccinatie zo sterk kunnen reageren dat het antistoffen aanmaakt tegen de eigen bloedplaatjes. Zo ontstaat er al snel een tekort aan bloedplaatjes (waardoor bloedingen ontstaan) en trombose (waardoor de bloedbaan verstopt kan raken). De hevige reactie lijkt op wat men in de vakterminologie het HIT-syndroom (heparine-geïnduceerde trombocytopenie (en trombose)) noemt. Heparine is een medicijn dat gebruikt wordt bij het voorkomen of behandelen van bloedstolsels.

“Heel, héél weinig mensen zullen deze complicatie krijgen”, benadrukte de Duitse bloedexpert Andreas Greinacher tijdens het voorstellen van de resultaten. Het zou gaan om één op de miljoen gevaccineerden. “Maar als het gebeurt, weten we vanaf nu hoe we de patiënten moeten behandelen.” 

Het medicijn van eerste keus bij bloedstollingen zou normaal de bloedverdunner heparine zijn, maar daar worden patiënten met dit ziektebeeld dus alleen maar zieker van. De experts adviseren om patiënten een infuus te geven met immunoglobulinen, waarmee het afweersysteem weer in balans wordt gebracht. HIT kan met een antistoffentest worden opgespoord.

Zowel de Duitse als de Noorse studie kwam er nadat tal van Europese landen de vaccinaties met het AstraZeneca-vaccin stopzetten. Er werden enkele meldingen gemaakt over een mysterieus ziektebeeld - een combinatie van een verlaagd aantal bloedplaatjes en trombose. Het veiligheidscomité van de EMA, het Europees geneesmiddelenagentschap, telde uiteindelijk 25 gevallen: patiënten kregen na de vaccinatie te maken met stollingen in de hersenen of in het hele lichaam. Negen van hen overleden.

Volgens het onderzoek van het EMA is de link tussen trombose en het vaccin niet aangetoond. Wel gaat het onderzoek hiernaar door. De kans op bijwerkingen is niet uit te sluiten, maar zeer klein.

Vooral het vaccin van AstraZeneca lag de afgelopen weken in het vizier van de Europese lidstaten. Maar enkele Amerikaanse artsen hebben inmiddels ook gerapporteerd over patiënten die na een inenting met het Pfizer- of Moderna-vaccin een andere zeldzame bloedstollingsziekte oplopen: ITP (Idiopathische trombocytopenische purpura). Ook bij dit syndroom is er sprake van een verhoogde afbraak van de eigen bloedplaatjes door antistoffen. Alleen is er bij ITP geen sprake van stollingen, maar wordt de kans op bloedingen groter. 

Vakblad The American Journal of Hematology kwam vorige maand uit op zeventien van zulke gevallen, onbekend is nog of het vaccin de oorzaak is. Maar zelfs dan zou ook die bijwerking uiterst zeldzaam zijn: in de Verenigde Staten zijn al meer dan 20 miljoen mensen met een van de twee vaccins ingeënt.