Wetenschappers denken 500 jaar oud mysterie ontrafeld te hebben over hoe Azteken zo plots aan hun einde kwamen

‘Cocoliztli’ noemde de lokale bevolking de plaag die hen had getroffen. In het Nahuatl – een taal die de Azteken gebruikten – betekent dat ‘de pest’. Het was een van de dodelijkste epidemieën die de mensheid ooit trof en kwam in de buurt van de Zwarte Dood, de builenpest die in de 14de eeuw naar schatting 25 miljoen mensen het leven kostte in West-Europa, zo wat de helft van de bevolking.

In de daaropvolgende eeuwen werd gezocht naar wat die pest precies was en dat leidde tot hypothesen als waren het de pokken, de mazelen, de bof of de griep. Maar nergens werd hard bewijs gevonden om dat te staven. Wetenschappers kwamen gisteren met een nieuwe these, nadat ze DNA-materiaal geanalyseerd hadden op tanden van enkele van de slachtoffers van wie het lichaam was bewaard. Ze schreven over hun ontdekking in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Ecology and Evolution. (lees hieronder verder)

“De plaag was een van de vele epidemieën die Mexico overspoelden na de aankomst van de Europeanen op het Amerikaanse continent”, aldus coauteur Ashild Vagene van de universiteit van Tübingen in Duitsland. De kolonisten brachten bacteriën mee die de lokale bevolking niet kende en waartegen ze ook geen resistentie hadden. “Het was de tweede van drie epidemieën die een hoge dodentol eisten. Twee decennia eerder hadden de pokken al eens tussen de 5 en 8 miljoen doden gemaakt en een tweede uitbraak van 'cocoliztli' roeide tussen 1576 en 1578 nog eens de helft van de resterende bevolking uit.”

Fransiscaans historicus Fray Juan de Torquemada maakte een verslag van de periode en omschreef het zo: “In de steden en grotere dorpen werden diepe greppels gegraven. Priesters deden van ’s morgens tot ’s avonds niets anders dan daar lijken naartoe brengen en ingooien.” (lees hieronder verder)

De wetenschappers van de universiteit van Tübingen onderzochten het DNA van 29 van zulke skeletten en ontdekten er sporen in van de salmonella enterica-bacterie, paratyphi C. Die kan een darminfectie veroorzaken, zoals buiktyfus. “Het is de eerste keer dat er direct bewijs wordt gevonden die naar de oorzaak van de ondergang van de beschaving kan wijzen”, aldus Vagene.

Van salmonella enterica is bekend dat het in de middeleeuwen voorkwam in Europa. Heel wat van de salmonellastammen verspreidden zich via geïnfecteerd voedsel of water en kunnen meegekomen zijn naar Mexico met de dieren die de Spanjaarden bij zich hadden, volgens het researchteam. “We hebben alle bacteriële ziekteverwekkers en DNA-virussen getest waarvan we genetische data hebben en vonden alleen salmonella enterica”, aldus coauteur Alexander Herbig.

Ze maken zelf echter ook een kanttekening. Het is immers mogelijk dat er ziekteverwekkers zijn die niet meer te detecteren waren of die we gewoonweg niet kennen. “We kunnen niet met 100 procent zekerheid zeggen dat salmonella enterica de oorzaak was van de ‘cocoliztli’-epidemie”, aldus onderzoekster Kirsten Bos. “Maar we denken wel dat het een hele sterke kanshebber is.”