Onderzoek op haarlokken werpt licht op Beethovens doodsoorzaak én zijn afstamming: “Ergens zit er een buitenechtelijk kind”

De opvallende studie werd gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift ‘Current Biology’. Met de resultaten werpt het team, geleid door de Cambridge University, een licht op de gezondheidsproblemen van de beroemde Duitser met Belgische wortels. Beethoven kwam in 1827 op 56-jarige leeftijd te sterven in Wenen.

Voor zijn dood had Beethoven zelf toestemming gegeven om na zijn overlijden onderzoek te doen, vertelde genetisch genealoog Maarten Larmuseau (KU Leuven), die meedeed aan het onderzoek, vanmiddag op Radio 1. “Hij zei: ‘Ik heb hier gehoorproblemen, problemen met mijn darmen en maag, ... Ik ben beknopt geweest in mijn genialiteit door gezondheidsproblemen. Dus na mijn dood mag je zeker onderzoek doen.’”

Zo geschiedde. Voor het onderzoek bestudeerden de wetenschappers acht verschillende haarlokken uit zowel private als publieke collecties. Uiteindelijk stelden ze vast dat vijf lokken effectief van Beethoven kwamen. Eén haarplukje dat eerder leidde tot de theorie dat Beethoven door loodvergiftiging stierf, bleek afkomstig van een vrouw. Daarmee kon deze theorie volgens de onderzoekers worden afgeschreven.

Beethoven kreeg in zijn twintiger jaren te maken met gehoorverlies en werd uiteindelijk volledig doof in 1818, enkele jaren voor zijn dood. Dat weerhield hem er overigens niet van om muziek te blijven componeren.

De wetenschappers konden voor deze gehoorproblemen geen definitieve reden vinden. Er is geen genetische factor gevonden voor gehoorproblemen. De onderzoekers sluiten niet uit dat nieuwe technieken daar in de toekomst alsnog meer duidelijkheid over zullen geven.

Wél is er een duidelijke genetische factor gevonden voor zijn doodsoorzaak: er werd ontdekt dat het muzikale genie een genetische aanleg had voor leverproblemen en de onderzoekers vonden aanwijzingen voor een hepatitis B-infectie in de maanden voor zijn overlijden. Tel daarbij een hoge alcoholconsumptie en je krijgt een duidelijk levensgevaarlijke mix.

“Het is bekend dat hij niet vies was van een glaasje te veel”, stelt genetisch genealoog Maarten Larmuseau. “De combinatie van die drie zaken is de meest logische verklaring voor de ernstige leverziekte (levercirrose, red.) die Beethoven uiteindelijk fataal werd.”

"De meeste van zijn tijdgenoten beweren dat zijn alcoholconsumptie naar negentiende-eeuwse Weense maatstaven nog matig was”, klinkt het bij hoofdonderzoeker Tristan Begg. “Maar verschillende bronnen zijn het niet eens hierover. Waarschijnlijk gaat het om hoeveelheden alcohol die vandaag als erg schadelijk worden beschouwd voor de lever.”

Nog volgens de onderzoekers is het onwaarschijnlijk dat coeliakie of lactose-intolerantie een verklaring vormen voor Beethovens maag- en darmklachten.

Ook opvallend: het onderzoek wijst op een geval van "extra paar vaderschap" via de vaderlijke lijn van Beethoven. Hiermee doelen ze op een buitenechtelijk kind. De onderzoekers situeren het bastaardkind ergens tussen de verwekking van Hendrik van Beethoven in het Vlaams-Brabantse Kampenhout rond 1572 en de verwekking van Ludwig van Beethoven zeven generaties later.

Genetisch genealoog Maarten Larmuseau en zijn KU Leuven-collega’s reconstrueerden de Belgische stamboom met behulp van DNA van nog levende mannelijke verwanten. “We hebben alle vijf verschillende Vlaamse takken van Van Beethovens bestudeerd en hebben het Y-chromosoom met elkaar vergeleken”, legt Larmuseau uit. “Ludwig blijkt een heel ander Y-chromosoom te hebben dan de andere Van Beethovens.”

Met andere woorden: “Er is ergens een ‘koekoekskind’ geweest in de stamboom”. Betekent dit dat Beethoven geen Vlaamse roots heeft? “We weten niet waar het juist gebeurd is in de generaties.” De resultaten tonen wel aan dat er moet gezocht worden in de directe vaderlijke lijn van de virtuoos. “Mogelijks is de vader van Ludwig niet het biologische kind van zijn vader. Dat is ook al gesuggereerd geweest in een boek.”

De wetenschappers beklemtonen dat alleen biologie niet alles zegt over verwantschap. Ludwig van Beethoven en zijn Belgische verwanten gaan ook allemaal terug op dezelfde gemeenschappelijke voorvader, Aert van Beethoven. De verwanten zijn dus wel degelijk nog altijd familie van de componist.

LUISTER OOK. Beethoven is back: artificiële intelligentie vervolledigt 10de symfonie en zo klinkt die