Lander InSight zat op zaterdag 18 september, op zijn 1.000e dag of ‘sol’ op Mars, rustig te zitten in de lege, weidse stofvlakten van de rode planeet toen de grond plots begon te rommelen. De beving duurde uiteindelijk bijna anderhalf uur lang. De Marsrover stuurde de data meteen met zijn seismometer terug naar de aarde. Toen de onderzoekers bij NASA de info binnenkregen, realiseerden ze zich dat InSight de grootste en langste Marsbeving ooit tijdens zijn missie had gedetecteerd. 

InSight had een beving met een kracht van minstens 4.2 op de schaal van Richter van bijna 90 minuten lang vastgelegd - exact het type beving waar de wetenschappers op gehoopt hadden sinds de rover op de rode planeet is geland in november 2018. Recent waren er bovendien nog al twee redelijk grote bevingen: op 25 augustus voelde de lander twee - kortere - bevingen van 4.2 en 4.1. Daarvoor was de grootste beving die InSight ooit had meegemaakt tijdens de missie een exemplaar met een kracht van 3.7, ergens in 2019.

“Het lijkt erop dat er in verhouding tot het aantal kleine aardbevingen op Mars minder grote aardbevingen zijn dan we zouden verwachten. Het is een beetje mysterieus”, legde Bruce Banerdt, hoofdonderzoeker voor InSight, in april uit aan Business Insider. Maar de beving van zaterdag - die vijf keer meer energie had dan het gerommel van de recordbeving van twee jaar eerder - is het type klepper dat een belangrijk missend stukje van de grote Martiaanse puzzel kan bieden. 

In totaal heeft InSight tijdens zijn tijd op Mars al meer dan 700 bevingen gedetecteerd, en ze hebben samen al veel onthuld over de binnenkant. Zo ontdekten de onderzoekers dat de korst van Mars dunner is dan ze dachten en dat het meer zoals de korst van de maan is dan die van de aarde - het is opgebroken door de impact van asteroïden. Recent hebben de wetenschappers met behulp van de bevingen ook bepaald dat Mars een gesmolten kern heeft. Ze zijn nog niet zeker of er achter een gesmolten buitenkern nog een solide binnenkern verstopt zit, zoals het geval is op aarde.

Doordat de Martiaanse korst droog en gebroken is, duren de bevingen daar ook zoveel langer dan aardbevingen. Ze weerkaatsen tussen scheuren in de korst en er is niet zoveel vocht om ze te absorberen. De bevingen die InSight heeft vastgesteld op Mars duurden gewoonlijk 10 tot 40 minuten. 

De drie recente grote bevingen hadden overigens evengoed niet waargenomen geweest, ware het niet dat de missie eerder dit jaar in een huzarenstukje slaagde om InSight ondanks veel moeilijkheden toch nog aan het werk te houden. 

De zeer elliptische baan van Mars bracht de planeet verder van de zon, waardoor de Marsrover geconfronteerd werd met lagere temperaturen en meer op zijn eigen verwarming moest rekenen om warm te blijven. Daar kwam bij dat grote stofophoping op de zonnepanelen van InSight het vermogen van de lander had verminderd, waardoor de missie noodgedwongen energie moest besparen door bepaalde instrumenten tijdelijk uit te schakelen.

Het team van wetenschappers slaagde erin om de seismometer toch nog te laten werken met een originele en ietwat contra-intuïtieve aanpak: ze gebruikten de robotarm van InSight om langzaam zand te laten druppelen in de buurt van één van de zonnepanelen in de hoop dat windvlagen de korrels over het paneel zouden voeren en zo een deel van het stof erop zouden wegvegen. Het plan lukte en tijdens verschillende stofopruimingsacties zag het team dat het vermogensniveau redelijk stabiel bleef. Een hele opluchting. Nu Mars de zon weer nadert, begint de kracht van de lander weer te groeien.

“Als we eerder dit jaar niet snel hadden gehandeld, hadden we echt heel goede wetenschap gemist”, zegt Banerdt in een reactie. “Zelfs na meer dan twee jaar lijkt Mars ons nog iets nieuw gegeven te hebben met deze grote bevingen, die ook unieke eigenschappen hebben.” 

Tot verbazing van de wetenschappers waren de twee bevingen op 25 augustus ook andere types. De beving van 4.2 kende trage vibraties met een lage frequentie, terwijl de beving van 4.1 heel snel en met vibraties van hoge frequenties gepaard ging. De tweede beving vond ook veel dichter bij de lander plaats, amper 925 kilometer. Wat de twee wel gemeen hebben - buiten dat het allebei om grote exemplaren ging - is dat ze beide overdag gebeurden op de meest winderige en, voor de seismometer, meest luidruchtige tijd op Mars.

Het is hoe dan ook allemaal goed nieuws voor seismologen: het kunnen bestuderen van verschillende grote bevingen van verschillende afstanden en met verschillende soorten seismische golven geeft meer informatie over de innerlijke structuur van een planeet. 

En intussen luistert InSight naarstig en geduldig verder naar de hartslag van Mars, in de hoop nog veel meer te kunnen ontdekken. Helemaal zelfstandig even, want de volgende drie weken krijgen de landers op Mars geen commando’s, aangezien de aarde en de rode planeet zich nu aan tegenovergestelde kanten van de zon bevinden. Deze periode van solar conjunction gebeurt elke twee jaar.