'Ignorance is bliss' luidt de bekende quote, maar staat een hoog IQ dan gelijk aan miserie? Het lijkt misschien een banale vraag, maar in een maatschappij waar onderwijs mikt op het vergroten van academische prestaties, heeft de keerzijde van veel intelligentie misschien wel een grotere impact dan je denkt.

Blok aan het been
Inzicht in de eigen capaciteiten heeft een negatief kantje. Zo kunnen talenten al snel een blok aan het been worden omdat je misschien niet voldoet aan je eigen en/of andermans verwachtingen. Uit onderzoek blijkt dat een hoger IQ een mens kan opzadelen met een minder tevreden kijk op het eigen leven en op relaties met vrienden.

Weltschmerz
Nog een nadeel van (te) slim zijn is dat de onvolmaaktheid van de wereld een veel grotere doorn in het oog is. Piekeren wordt zelfs gezien als een teken van intelligentie, ook wanneer dat niet op hoog filosofisch niveau is. Een studie aan MacEwan University in Canada toont aan dat studenten met een hoger IQ zich op dagelijkse basis vaker angstig voelen en meer kopzorgen hebben. "Het is niet dat hun zorgen per se diepzinniger zijn, maar ze piekeren langer door over negatieve ervaringen", klinkt het.

Blinde vlek
Als het aankomt op het maken van onpartijdige beslissingen of het vellen van eerlijke oordelen, geeft een hoog IQ je geen voorsprong. Aan de universiteit van Toronto wordt al ruim een decennium gewerkt aan rationaliteitstesten. Uit de resultaten blijkt dat intellect geen garantie is voor het maken van eerlijke, onpartijdige beslissingen, integendeel.

Wie cognitieve testen bij wijze van spreken met zijn ogen dicht aflegt, zou zelfs een groter risico lopen op een blinde vlek als het aankomt op het inzien van de eigen gebreken. Door bijna blindelings te vertrouwen op hun eigen visie, maken ook intellectuelen best wat irrationele beslissingen.

"Er zijn meer dan genoeg dysrationalia, mensen die irrationele dingen doen ondanks hun meer dan adequate intelligentie, op onze aardbol. De mensen die bijvoorbeeld de anti-vaccinatiebewegingen voortduwen en misinformatie verspreiden, beschikken doorgaans over een bovengemiddeld IQ", verklaart Keith Stanovich, onderzoeker aan de universiteit van Toronto.

Als intelligentie niet leidt tot rationele beslissingen en een beter leven, wat dan wel?

Niet je IQ, maar de mate waarin je inzicht hebt in de grenzen van je eigen kennis (intellectuele bescheidenheid) zou de sleutel zijn tot betere beslissingen en onpartijdige oordelen. "Mensen die zeer snugger zijn kunnen misschien razendsnel argumenten genereren waarvan ze claimen dat ze juist zijn, maar hebben vaak last van vooringenomenheid", stelt Igor Grossmann, die al heel wat experimenten deed om de impact van intelligentie en intellectuele bescheidenheid op welzijn te onderzoeken.

Zelfkennis is dus écht het begin van alle wijsheid.