Een kerstcadeau voor astronomen: Ariane-5 draagraket met James Webb Telescoop succesvol gelanceerd

In de nok van de krachtige draagraket Ariane bevindt zich de JWST, die met veertien jaar vertraging eindelijk naar de ruimte is vertrokken. De scheiding van de bovenste rakettrap - die zestien minuten moet functioneren - gebeurde 27 minuten na lift-off, op zowat 1.380 km hoogte en aan een snelheid van meer dan 9 km per seconde. De JWST zit dan op een traject naar zijn observatiepost, het Lagrangepunt-2, op een afstand van 1,5 miljoen kilometer van onze Aarde. De JWST zal binnen een maand aankomen. 

De telescoop is zo groot dat die moest worden opgevouwen om op de Ariane 5-raket te passen. Dat uitpakken duurt zo’n twee weken en gebeurt aan de hand van 344 unieke mechanismen. Het is iets dat we nooit eerder probeerden en omdat de JWST zo ver van ons verwijderd is, kunnen we geen astronauten sturen voor een reparatie. Het uitklappen wordt voor vele astronomen en technici dus een stevig potje nagelbijten.

Astronomen hebben lang moeten wachten op de lancering van de James Webb Space Telescope. Niet alleen omdat het vertrek vanop onze planeet al meerdere keren werd uitgesteld. Het oorspronkelijke plan was een opvolger voor de ruimtetelescoop Hubble te hebben in 2005, maar dat was te optimistisch ingeschat.

Ook de kostprijs is anders uitgedraaid dan gepland. Oorspronkelijk was er een budget van een half miljard dollar voorzien. Ondertussen spreken we over ruim 10 miljard dollar (ruim 8,8 miljard euro). Er werkten dan ook tienduizend mensen aan, gedurende zo'n twintig jaar. Het Centre Spatial de Liège en de KU Leuven waren zeer nauw bij de ontwikkeling van de telescoop betrokken, in het bijzonder bij de Europese Miri, een van de vier instrumenten. 

Al dat geld en werk zullen ons veel kunnen leren over het begin van ons universum. Dat is dan ook wat wetenschappers gaan onderzoeken aan de hand van de gegevens die de JWST gaat verzamelen. In tegenstelling tot het kleine broertje Hubble, dat gebruikt maakt van licht dat zichtbaar is voor het menselijk oog, maakt de James Webb-telescoop gebruik van infrarood licht. 

Dat zorgt ervoor dat astronomen verder in het “verleden” kunnen kijken. De JWST zal namelijk licht verzamelen van sterren en melkwegstelsels die tot 13,6 miljard lichtjaar van ons weg liggen. Dat betekent dus dat het licht 13,6 miljard jaar nodig had om tot aan de met goud beklede ruimtetelescoop te bereiken. Dat goud is microscopisch dun, met in totaal slechts drie gram voor de spiegel met een doorsnede van 6,5 meter.

Volgens wetenschappers ontstond ons universum zo’n 13,6 miljard jaar geleden. We zullen dus babyfoto’s kunnen maken van vlak na de Big Bang. Zo omschrijft The Verge het poëtisch. Ook zullen we nog beter op zoek kunnen gaan naar planeten buiten ons zonnestelsel waar er leven kan zijn of ontstaan. Zoals toen in 2018 onder andere Belgische wetenschappers planeten ontdekten op veertig lichtjaar van ons. Daarop zou leven mogelijk zijn en dat zonnestelsel kreeg de naam TRAPPIST-1.

Voor het zover is, moet de JWST nog heelhuids op anderhalf miljoen kilometer afstand van de Aarde geraken. Dat is vier keer verder dan de maan.