EU wil macht internetreuzen inperken met strenger toezicht, boetes en verplichte verkoop

Van telewerken en afstandsonderwijs over shoppen tot contacten met familie en vrienden: steeds meer speelt het leven zich in de digitale sfeer af. De coronapandemie heeft die maatschappelijke tendens nog spectaculair versneld. De wetgeving hinkt echter achterop en daar wil de Commissie paal en perk aan stellen.

Vicevoorzitter Margrethe Vestager vergeleek de plannen dinsdag met de eerste verkeerslichten die orde op straat herstelden na de uitvinding van de auto. "Met de toename van het digitale verkeer hebben we nu ook regels nodig om orde in de chaos te brengen", zo lichtte de Deense politica de inzet van de twee wetteksten toe. “We moeten veilig kunnen winkelen en het nieuws dat we lezen kunnen vertrouwen. Want wat offline illegaal is, is dat ook online.”

De eerste tekst, de zogenaamde Digital Services Act, heeft een maatschappelijke insteek en bouwt voort op de twintig jaar oude richtlijn over e-commerce. Die is intussen twintig jaar oud, en hield helemaal geen rekening met een scenario waarin sommige onlineplatforms zo groot en invloedrijk zouden worden. Niet enkel als wereldwijde draaischijven op het vlak van handel, maar ook als openbare ruimtes waar informatie wordt uitgewisseld. 

De tekst omvat onder meer regels over de verwijdering van illegale goederen, diensten en content, verplicht platforms om meer maatregelen tegen misbruik van hun systemen te nemen en dwingt hen tot meer transparantie over onlinereclame en de algoritmes (formules, red.) die gehanteerd worden om gebruikers bepaalde inhoud voor te schotelen. Dat ligt gevoelig bij die bedrijven, omdat juist die geheime formules deels ten grondslag liggen aan hun succes als onderneming.

De regels gelden voor iedereen, maar de Commissie wil specifieke verplichtingen voor en extra toezicht op platforms die meer dan 10 procent van de Europese bevolking bereiken. De echt grote platforms wil de Commissie kunnen sanctioneren met boetes tot 6 procent van hun wereldwijde omzet. 

De tweede tekst, de Digital Markets Act, focust op het economische en richt zich specifiek op de grootste zoekmachines, marktplaatsen, sociale netwerken en andere systemische spelers. De Commissie definieert ze als “poortwachters” die aanzienlijke invloed hebben op de Europese markt en die het concurrentieklimaat danig kunnen verstoren wanneer ze zich inlaten met oneerlijke handelspraktijken, zoals het oneigenlijke gebruik van gegevens van bedrijven die op deze platforms actief zijn.

De wettekst verbiedt een aantal oneerlijke praktijken, zoals het gebruikers onmogelijk maken om vooraf geïnstalleerde software of apps te verwijderen. Inbreuken kunnen leiden tot boetes tot 10 procent van de omzet. Als ultieme sanctie voor hardnekkige overtreders voorziet de Commissie structurele maatregelen, zoals de verplichte verkoop van bedrijfsonderdelen. De Commissie wil ook gerichte marktonderzoeken kunnen uitvoeren om nieuwe, mogelijk concurrentieverstorende praktijken sneller op het spoor te komen.

De Commissie noemt geen ondernemingen bij naam. Ze hanteert criteria om vast te stellen welke spelers op de markt “systemisch” zijn, maar het is duidelijk dat onder meer de Amerikaanse techreuzen Google, Amazon, Apple, Microsoft en Facebook in het Europese vizier belanden. Eurocommissaris voor Interne Markt Thierry Breton verzekerde echter dat de voorstellen “tegen niemand gericht” zijn. “Iedereen is welkom in Europa, maar grotere bedrijven moeten ook grotere verantwoordelijkheden dragen”, zei de Fransman.

Breton zou volgens een recent lek in het Franse weekblad Le Point een specifiek doelwit van de lobbystrategie van Google zijn omdat hij voorstander van de ontmanteling van grote techreuzen zou zijn. Het verhaal illustreerde de gigantische lobbycampagne rondom het wetgevende pakket. 

Corporate Europe Observatory (ceo) telde sinds het aantreden van de Commissie van Ursula von Der Leyen al 158 ontmoetingen van commissarissen, kabinetten en topambtenaren met stakeholders, en dat is volgens de lobbywaakhond slechts het topje van de ijsberg. De strijd is ook nog niet gestreden. De voorstellen moeten nu immers goedgekeurd worden door de lidstaten en het Europees Parlement. 

Europese Commissie bestraft Google met boete van 1,5 miljard euro

Privacy-expert Matthias Dobbelaere-Welvaert: “Onze privacy wordt elke minuut, wat zeg ik, elke seconde geschonden” (+)

Via TikTok geef je niet alleen je dansmoves prijs, waarschuwt Staatsveiligheid (+)