Belgisch wetsvoorstel voor dataopslag is “feitelijk verbod op chatapp Signal” en dat zorgt voor ongenoegen

Het wetsvoorstel, nu nog getiteld ‘betreffende het verzamelen en het bewaren van de identificatiegegevens en van metagegevens in de sector van de elektronische communicatie en de verstrekking ervan aan de autoriteiten’, telt 804 pagina’s en is doorgenomen door de redactie van ‘De Standaard’. 

Die komt samen met cryptograaf aan de KU Leuven Bart Preneel tot de conclusie dat Signal onder deze wetgeving niet in België kan opereren zonder zijn handelswijze aan te passen. Het lijkt waarschijnlijker dat Signal dan eerder geen diensten meer aanbiedt in het land.

Het kabinet van federaal minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) wenst niet concreet in te gaan op de situatie. “Signal zoals alle andere operatoren die hun diensten aanbieden in België vallen onder de telecomwet en moeten voldoen aan de wetgeving", aldus woordvoerder Edward Landtsheere.

Hij benadrukt aan onze redactie dat geen enkele operator of communicatiedienst meer gegevens moet bewaren dan ze aanmaken. Het doel van de wetgeving is dat bijvoorbeeld een onderzoeksrechter inzage kan krijgen in identificatie- of verkeersgegevens die een operator of dienst al aanmaakt.

Volgens Van Quickeborne in de commissie voor Economie, Consumentenbescherming en Digitale Agenda eind april is de nieuwe wetgeving een betere optie dan de sleepnetmethode die in de Verenigde Staten wordt toegepast. Daar verzamelt de overheid systematisch data vanop het internet of van telefoonverkeer. Ook van “intrusieve methodes” is de minister geen fan. Daarbij worden telefoons of andere elektronische toestellen van verdachten gehackt aan de hand van controversiële software als Pegasus.

Omdat Signal erop is gericht de privacy van gebruikers zo optimaal mogelijk te beschermen, riep het wetsvoorstel veel ongenoegen op dit weekend.

Ministry of Privacy, dat zich opwerpt als een onafhankelijke privacywaakhond, reageerde op Twitter. De stichting van jurist Matthias Dobbelaere-Welvaert zegt naar de rechtbank te gaan als het wetsvoorstel in deze vorm wordt doorgevoerd.

Volgens computerwetenschapper Jeroen Baert (KU Leuven) is het een “domme, domme beslissing”. Hij schrijft ook dat anonieme communicatie een basisrecht is.

Frederik Jacobs, een Belg die mee aan de wieg stond van de app, noemt het voorstel “kortzichtig” en verwacht niet dat het zal standhouden in het Grondwettelijk Hof.

Onderzoeker Gregory Neven wijst erop dat als België de chatapp Signal verbiedt ons land in een select clubje terechtkomt waarvan Iran, China, Cuba en Oezbekistan ook lid zijn.

Het voorstel schrijft voor dat metadata over communicatie op het platform bijgehouden moeten worden en dat die gegevens niet versleuteld opgeslagen mogen worden. Dit zodat autoriteiten in het land de gegevens kunnen opvragen in het kader van de misdaadbestrijding. Metadata zijn gegevens die kunnen prijsgeven met wie je hebt gecommuniceerd, hoe vaak en voor hoe lang, zonder dat daarvoor de inhoud van berichten moet worden vrijgegeven.

Signal is juist ontworpen om zo min mogelijk data over zijn gebruikers en de inhoud van berichten te hanteren en op te slaan. Alles dat wel gehanteerd en opgeslagen wordt, is juist zo veel mogelijk onderhevig aan encryptie. ‘De Standaard’ omschrijft het als een “feitelijk verbod op Signal”. De krant concludeert hetzelfde voor de Tor-browser, waarmee je je anoniem op het internet kan begeven.

Een voorbeeld van metadata die bewaard moet worden, is de afzender van een bericht. Signal doet dit in veel gevallen al niet. In 2018 kwam het met de sealed sender-functionaliteit en die is inmiddels tussen contactpersonen die elkaar kennen zonder tussenkomst van gebruikers geactiveerd. Volgens het wetsvoorstel staat op het niet meewerken aan de voorschriften een gevangenisstraf van zes maanden tot een jaar of een boete van maximaal 20.000 euro.

In België wordt al langer strijd geleverd door voor- en tegenstanders van encryptie en metadataretentie. In 2021 vernietigde het Belgisch Grondwettelijk Hof de dataretentiewet van het land nog. 

Dit wetsvoorstel schrijft geen encryptieverbod voor, maar zegt daar wel over: “Net als elke doelstelling is [versleuteling] natuurlijk niet absoluut en komt het aan de wetgever toe om de limieten vast te stellen waarbinnen de voorkeur moet uitgaan naar versleuteling.” Volgens het kabinet van Van Quickenborne is het de bedoeling dat het wetsvoorstel voor het zomerreces wordt goedgekeurd in de Kamer.