Roel Vanderstukken (Benny in Familie): “Ook ik heb al nagedacht over een wilsverklaring”

Dat Benny de wilsverklaring van Alfons weigert te ondertekenen, doet in heel wat Vlaamse huiskamers flink wat stof opwaaien. Waarom zou je je vader dat ontzeggen? ‘Er speelt heel wat meer dan wat Benny vertelt’, zegt acteur Roel Vanderstukken.

‘Benny is heel emotioneel intelligent, maar over zo’n thema’s spreken is voor hem verwarrend’, zegt de acteur. ‘Hij heeft zijn vader lange tijd moeten missen en net nu ze weer dichter bij elkaar komen, is er dat aftakelingsproces van dementie. Die confrontatie valt hem zwaar. Door zo’n papier te ondertekenen, lijkt het alsof hij al voor een stuk afscheid moet nemen. Daar is Benny niet klaar voor. Voor Alfons is het natuurlijk anders. Hij heeft daar wel goed over nagedacht en staat in zijn hoofd al tig stappen verder.’

Herken je jezelf in de reactie Benny?
‘Als acteur moet je altijd achter je personage staan en zijn motieven vatten en verdedigen, zelfs al speel je de meest koelbloedige moordenaar. Benny wil die verantwoordelijkheid die aan zo’n wilsverklaring vasthangt niet. Dat begrijp ik ergens wel. In het echte leven zou die vraag me initieel net zo verwarren als Benny. Toch denk ik dat mijn antwoord heel snel ‘ja’ zou zijn. Ik ben me ervan bewust dat zoiets niet mijn keuze is, maar die van de persoon die het vraagt. In plaats van me er wat bot tegen af te zetten en het niet te willen zien, zou ik eerder het gesprek aangaan en het proberen begrijpen. Maar Alfons’ vraag kwam natuurlijk ook heel abrupt. Pas later was er ruimte voor overleg. Het omgekeerde lijkt me beter. Voer eerst een open gesprek over een wilsverklaring als optie en stel pas daarna de concrete vraag. Bij een ontslag is de korte pijn vaak het beste, maar bij een thema als dit is wat extra zachtheid welkom.’

Heb je zelf al nagedacht over een wilsverklaring?
‘Ik heb al vaak gedacht ‘moet ik het eens niet gewoon doen?’. Ja, ik ben jong en alles gaat goed, maar ik besef heel goed dat het leven morgen gedaan kan zijn. Niet zozeer door mijn hartprobleem, ik kan net zo goed door de schuld van een ander tegen een paal rijden... Wie met twee voeten in het leven staat, staat daar misschien niet zo bij stil. Maar als je er dichtbij geweest bent, verzeker ik je dat het meer in je hoofd speelt dan voordien. Niet dat ik anders naar de dood kijk of minder bang ben, maar ik stop het minder weg.’

‘Stel dat ik ooit in een vegetatieve toestand beland, dan komt die zorg vooral bij mijn gezin en familie terecht. In welke mate zou het voor hen de moeite zijn om met me samen te leven en hun eigen leven aan de kant te zetten? Hoe belangrijk vind ik het om er nog te zijn, ook al ben ik er eigenlijk voor een stuk niet meer? Daar moet je over durven nadenken. Ik wil die verantwoordelijkheid niet aan hen overlaten. Een wilsverklaring zie ik als een soort van beslissingsrecht waarover ik wil waken. Niet alleen voor mezelf, ook uit liefde voor wie achterblijft. Een wilsverklaring is vooral ook een manier om hen te beschermen.’

Wie zou jij vragen om je wilsverklaring te tekenen?
‘Het lijkt me heel moeilijk om zoiets aan je moeder te vragen, dus zij valt sowieso af.
Ik lijk heel sterk op mijn vader. Hem zou ik er zeker bij betrekken. Hij is een groot pragmaticus, dat helpt voor zo’n gesprek. En uiteraard ook mijn vrouw. De meeste zorgen zouden tenslotte op haar schouders vallen. Natuurlijk is het niet makkelijk om die vraag te stellen, maar anderzijds geeft het wel ruimte voor een waardevol en diep gesprek. Daar maken we als mens soms te weinig tijd voor. Je neerzetten, een fles wijn opentrekken en het ergens écht over hebben: hoe vaak gebeurt dat? We zouden zo’n gesprekken meer moeten aangaan. Ook over de dood. Want natuurlijk heb je het weleens over hoe ver je zou willen gaan, maar eigenlijk heb je het er dan ook niet over. Zoiets wordt snel opgegooid, zonder er diep op in te gaan of er voor jezelf goed over nagedacht te hebben. Hoe minder urgent het is, hoe meer open je er volgens mij over kan praten en hoe makkelijker het wordt om het later opnieuw ter sprake te brengen. Ik zou willen dat Anne-Sophie na mijn dood probeert om weer gelukkig te worden met iemand anders. Ook zo’n gesprekken moet je voeren in een relatie en dan kan je het misschien ook meteen over je wilsverklaring hebben. Ik ben alvast van plan om er binnenkort met mijn vrouw over te spreken. En hopelijk zet de verhaallijn van Benny en Alfons in Familie mensen aan om ook zo’n gesprek te voeren. De dood blijft in die taboesfeer hangen. Ik ben er trots op dat we als soap niet alleen kleinmenselijke, herkenbare situaties uit het leven van elke dag aanhalen, maar ook complexere thema’s aankaarten. Het zet mensen aan het denken en helpt dingen bespreekbaar maken. Een wilsverklaring is eigenlijk net zoals orgaandonatie: je moet het er gewoon echt over hebben.’

Wat is een (negatieve) wilsverklaring?
In een wilsverklaring kan je verzoeken om in een uitzichtloze situatie – als je bijvoorbeeld in een onomkeerbare coma ligt – euthanasie toe te passen. Zonder deze wilsverklaring kan dit enkel als je zelf in staat bent om je doodswens zelfs uit te drukken. De wilsverklaring moet in aanwezigheid van twee meerderjarige getuigen op papier worden gezet. Minstens één van die getuigen mag geen erfgenaam zijn of materieel belang hebben bij de dood van de patiënt.

In een negatieve wilsverklaring leg je vast welke medische zorgen je niet meer wil ondergaan op het moment dat je dit zelf (bv. door een coma of dementie) niet meer kan aangeven. Denk hierbij aan het weigeren van reanimatie, kunstmatige beademing,… Artsen zijn verplicht om een negatieve wilsverklaring te respecteren. Je kan een vertegenwoordiger aanduiden die je rechten verdedigt op het moment je dit zelf niet meer kan.

Heb jij vragen over het belang van een wilsverklaring? Kijk dan op www.dela-wilsverklaringen.be.