Dit eigenaardige syndroom doet u geloven dat u in een parallel universum leeft

Het vakblad Journal of Neuropsychiatry beschrijft enkele gevallen van het syndroom. Een eerste is dat van een 70-jarige vrouw die een operatie moest ondergaan voor een meningeoom, een goedaardige tumor in de hersenvliezen. In de dagen voor haar operatie vertelde ze over haar twee woningen. Ze had twee identieke apartementen in Rome, beweerde ze, met identieke meubelen, op dezelfde verdieping en hetzelfde adres. Ze stelde zichzelf vragen bij deze vreemde situatie, maar verklaarde het "doordat de regering geen geld had om aan ons te geven, dus gaf ze ons enkele huizen". Een maand nadat de tumor verwijderd was, vertelde ze haar verhaal van de twee huizen opnieuw, maar deze keer was ze zich ervan bewust dat er geen twee huizen waren.

Een tweede patiënt was een 63-jarige man met plotse hemiparese, een gedeeltelijke verlamming. Hersenscans vertoonden schade aan de frontale kwab. Drie dagen later was zijn toestand verbeterd, maar was hij gedesoriënteerd. Op de vierde dag na zijn opname probeerde hij herhaaldelijk zijn kamer te verlaten, omdat hij "zijn kamer wou zoeken". Die kamer was identiek aan degene waarin hij zich bevond en er waren dezelfde dokters en dezelfde bedden.

Onsamenhangende waanideeën
Patiënt nummer 3 was een hoogopgeleide man van 80 die werd opgenomen met een auto-immuunziekte, nadat jarenlange inname van antidepressiva. Zes maanden voordien ondervond hij geregeld korte spraakstoringen. Wanneer hij naar zijn ziekte gevraagd werd, begon de man soms te vertellen over zijn "ander huis, identiek aan dit maar toch anders". Een hersenscan toonde een tijdelijke afname van hersenweefsel. Na enkele maanden verslechterde zijn mentale toestand: hij was meer en meer verward en had steeds meer onsamenhangende waanideeën.

Een ander bekend geval is dat van een 71-jarige man die een tijdlang vermist werd na een feest. Vijf uur later kwam hij terug thuis in een taxi. Alles leek in orde te zijn, tot hij zijn dochter vroeg wat ze "op deze plek" deed. Dit was immers niet zijn huis, maar een identieke kopie ervan.

Al deze mensen leden aan reduplicatieve paramnesie. Een eerste geval werd al in 1788 beschreven door Charles Bonnet, maar de term werd pas in 1903 voor het eerst gebruikt. Dr. Arnold Pick behandelde toen een patiënt met de ziekte van Alzheimer, die volhield dat hij naar een kopie van zijn eigen ziekenhuis was overgebracht en dat Pick in beide ziekenhuizen werkte.

Fysiek fenomeen
Toch duurde het nog tot 1976 alvorens er ernstige aandacht werd geschonken aan het syndroom. Drie gevallen dienden zich toen quasi gelijktijdig aan. Voor het eerst werd gezocht naar een neuropsychologische verklaring voor de stoornis. Over de oorzaak raken artsen het voorlopig niet eens. Volgens de meest recente studies is het een fysiek fenomeen en wordt de stoornis veroorzaakt door een beschadiging in de frontale hersenkwab. Dat zou kunnen verklaren waarom het relatief vaak voorkomt bij soldaten of mensen met een letsel. Maar sommige artsen menen dat de patiënt zichzelf op deze manier probeert te beschermen voor het feit dat zijn hersenen beschadigd zijn.

Het meest kenmerkend voor het syndroom is dat mensen die normaal volkomen rationeel denken plots overtuigd zijn dat ze zich in een gekopieerde omgeving bevinden. Hoewel ze zelf de onlogica hiervan toegeven, zijn ze er rotsvast van overtuigd dat hun omgeving niet echt is. Vaak gaat het syndroom hand in hand met visuele en ruimtelijke desoriëntatie. Sommige artsen denken dat een patiënt die zich gedesoriënteerd voelt, maar niet weet waarom, zichzelf probeert wijs te maken dat de oorzaak niet bij hem ligt maar bij de wereld. Dat zou minder angstaanjagend zijn dan te geloven dat er iets mis is in zijn hoofd.

Sommige delen van onze hersenen zijn bevoegd voor het genereren van een vertrouwd gevoel. Wanneer die delen niet functioneren, kan een patiënt het gevoel hebben dat hij nieuwe dingen ziet, hoewel hij ze zich lijkt te herinneren. Dat kan hen doen geloven dat ze zich in een gekopieerde wereld bevinden.

Gelukkig lijkt het syndroom in de meeste gevallen na een tijd vanzelf weer te verdwijnen wanneer patiënten zich opnieuw vertrouwd voelen in hun omgeving en hun desoriëntatie verdwijnt.