Grondwettelijk Hof vernietigt eindtermen tweede en derde graad secundair onderwijs: “Een opdoffer”

In februari vorig jaar besliste Katholiek Onderwijs Vlaanderen naar het Grondwettelijk Hof te stappen om de eindtermen voor de tweede en derde graad van het secundair onderwijs te laten vernietigen. De Federatie van Rudolf Steinerscholen in Vlaanderen en andere partijen sloten zich daar bij aan.

De eindtermen zijn het minimum van wat leerlingen moeten kennen en kunnen. Aan de nieuwe, aangescherpte eindtermen voor de tweede en derde graad van het secundair onderwijs werd ruim twee jaar gewerkt, in samenspraak met onder meer de koepels en onderwijsexperts. Volgens Katholiek Onderwijs Vlaanderen zijn de eindtermen echter te uitgebreid, zodat scholen en leraren in hun vrijheid worden beknot.

Het Hof gaat mee in die redenering en besluit dat de eindtermen zo omvangrijk en gedetailleerd zijn, dat niet kan worden aangehouden dat het om minimumdoelen gaat. Ze laten onvoldoende ruimte om de invulling van het eigen pedagogisch project te kunnen verwezenlijken. Dat is een onevenredige inperking van de vrijheid van onderwijs, oordelen de rechters.

Omdat scholen hun leerplannen voor het lopende schooljaar al op de vernietigde eindtermen hebben gebaseerd en omdat er voldoende voorbereidingstijd nodig is om de eindtermen aan te passen, blijven ze wel van kracht tot 2025.

Onderwijskoepels GO! en Provinciaal Onderwijs Vlaanderen waren geen voorstander van een vernietiging. Zij kwamen bij het Grondwettelijk Hof zelfs tussen om de eindtermen te verdedigen.

“Onze onderwijskwaliteit daalt al 20 jaar, blijkt uit elke peiling en onderzoek”, zegt Weyts in een reactie. “Er moet iets veranderen en eindtermen zijn het enige instrument van de overheid om de lat hoger te leggen.” 

De minister wijst erop dat het arrest geen onmiddellijke gevolgen heeft, omdat de huidige eindtermen nog drie schooljaren van kracht blijven. Hij wil nu aan de slag om ze bij te werken. 

“Ik roep de onderwijspartners op om samen mee werk te maken van nieuwe, aangescherpte eindtermen die de lat hoger leggen. Laat ons meteen ook werk maken van nieuwe eindtermen voor het basisonderwijs, die focussen op Nederlands en Wiskunde.” 

Ook onderwijskoepel GO! betreurt de vernietiging. “Dit is vooral een domper voor onze leerkrachten, die de voorbije jaren ontzettend veel werk verzet hebben om de nieuwe eindtermen in hun lessen te verwerken”, zegt Koen Pelleriaux, afgevaardigd bestuurder van het GO! “We vragen met aandrang aan de Vlaamse regering en het parlement om zo snel mogelijk aangepaste eindtermen te voorzien zodat we klaar geraken tegen september 2024. En dat daarbij rekening gehouden wordt met het vele werk dat onze leraren al verzet hebben, zodat dat niet verloren is”, zegt Pelleriaux nog.

Katholiek Onderwijs Vlaanderen reageert tevreden op de uitspraak van het Grondwettelijk Hof. “We zijn over de hele lijn gevolgd”, verklaarde topman Lieven Boeve op een persconferentie in Brugge. “Voor de vrijheid van ons onderwijs is dit een belangrijke uitspraak”. 

Het katholiek onderwijs doet een aanbod om opnieuw aan de nieuwe eindtermen te werken. Er moet over heel wat nagedacht worden, vindt Boeve: “We kunnen met dit arrest niet meer louter over versoberingen spreken, we hebben een goed nieuw format nodig. In elk geval moet er nu voldoende ruimte zijn voor scholen om eigenheid toe te voegen, ook leerkrachten moeten hun eigen inbreng kunnen hebben.”

Ook al vond het katholiek onderwijs de eindtermen te uitgebreid en te sturend, toch moet kwaliteitsvol onderwijs een speerpunt blijven. “Wij zijn zeker niet tegen ambitieuze eindtermen, maar er moet voldoende tijd en ruimte zijn om ze te realiseren zodat we zoveel mogelijk leerlingen kunnen meenemen over de lat en ook de leerlingen zo goed mogelijk kunnen helpen die niet over de lat geraken”, zo besluit Boeve.

De Onderwijsvereniging van Steden en Gemeenten (OVSG) is tevreden dat het arrest van het Grondwettelijk Hof “geen impact heeft op de modernisering” van het secundair onderwijs. “Wij hebben er altijd voor gepleit om de modernisering niet te laten stilvallen. We zijn dan ook blij dat het Grondwettelijk Hof de impact op de modernisering beperkt door ons nog vier schooljaren te laten voortwerken. Zo zijn er geen gevolgen voor de onderwijsloopbaan van leerlingen. Dat is een geruststelling voor directies, teams, leerlingen en ouders”, zegt algemeen directeur Walentina Cools. In de tussentijd worden nieuwe eindtermen ontwikkeld “die recht zullen doen aan de vrijheid van onderwijs zodat ook onze schoolbesturen en directies hun eigen lokaal onderwijsproject kunnen realiseren”, besluit Cools.

“De overladen eindtermen gingen te ver”, reageert CD&V-voorzitter Joachim Coens. Hij noemt het dan ook “logisch” dat ze vernietigd werden. “We moeten zeker gaan voor kwaliteit, maar die krijg je ook door maatwerk en door meer vertrouwen te geven aan leerkrachten en scholen. Eindtermen moeten daartoe ook ruimte laten”, aldus de voorzitter.

“Goede zaak”, vindt ook Sammy Mahdi, die wellicht de nieuwe partijvoorzitter wordt, op zijn beurt. “Te veel regelneverij en overheidsbetutteling maakt het onderwijs kapot. Laat leerkrachten lesgeven en focus op kerntaken.”

“We moeten nu resoluut kiezen voor minder eindtermen die even ambitieus zijn”, voegt CD&V-parlementslid Loes Vandromme daar aan toe in een mededeling. “Geen staatspedagogie of betutteling waarbij de leerkracht een uitvoerder is, iemand die to do-lijstjes afvinkt. We moeten de ruimte die vrijkomt teruggeven aan de scholen en aan de leerkrachten.” 

De partij krijgt intussen kritiek van onder meer Johan Lievens, onderzoeker onderwijsrecht aan de KU Leuven. “CD&V heeft nooit duidelijk op de rem getrapt”, brengt Johan Lievens in herinnering. “Toen het Katholiek Onderwijs begon te protesteren, had de partij nog kunnen ingrijpen, maar ze deed dat niet. Ze keurde het decreet goed in het Vlaams Parlement en nu noemt ze de vernietiging daarvan logisch. Bij elk ander decreet dat deze legislatuur nog zal worden gestemd, hebben we het raden naar wat CD&V erover denkt.”

“De bezorgdheid over de nieuwe eindtermen heeft bij CD&V altijd bestaan”, reageert de woordvoerster van de CD&V-fractie in het Vlaams Parlement op die kritiek. “Parlementslid Loes Vandromme heeft in verschillende tussenkomsten gewezen op het belang van vrijheid voor de leerkrachten. CD&V heeft dan ook gepleit voor de invoering van een praktijkcommissie om de eindtermen op te volgen, maar daar werd mee getalmd en uiteindelijk werd een eerste evaluatie ook uitgesteld”, klinkt het.  

“Zij die de vernietiging van de nieuwe eindtermen ‘een goede zaak’ noemen dwalen. Zij die trots of zelfs blij zijn dat nieuwe en actuele doelen voor ons onderwijs juridisch worden vernietigd, geven aan hoe veel, of hoe weinig, ze wakker liggen van de onderwijskwaliteit", zegt parlementslid Koen Daniëls van N-VA in een reactie op het arrest van het Grondwettelijk Hof. “Consequent kan ik hen ook niet noemen, aangezien zij deze eindtermen zelf recent nog goedgekeurd hebben”, vervolgt hij.

“De onderwijsvrijheid is geen vrijgeleide om de dalende onderwijskwaliteit te laten voor wat ze is”, vindt Daniëls. “Merk trouwens op dat het Grondwettelijk Hof geen enkele uitspraak heeft gedaan over de inhoud van de eindtermen. De inhoud waar onderwijs over zou moeten gaan. De geformuleerde eindtermen waren concreet en ambitieus en gaven leerkrachten houvast over wat het minimum is. Die duidelijkheid zorgde net voor vrijheid voor de leerkracht. Maar het maakte ook zeer zichtbaar waar externe structuren zoals koepels die vrijheid inperken met allerlei adviezen, pedagogische wenken en planlast.” 

Leerkrachten in het secundair onderwijs dreigen veel werk voor niets gedaan te hebben, klaagt vakbond ACOD. “De chaos in het onderwijs was nog niet groot genoeg”, reageert Nancy Libert, algemeen secretaris van ACOD Onderwijs, die naar eigen zeggen al verschillende e-mails kreeg van ongeruste leerkrachten, ondanks het uitstel tot 2025. “Leerkrachten gingen al aan de slag met de nieuwe eindtermen, ze maakten al voorbereidingen. Nu blijkt dat het maar voor drie jaar zal zijn. De eindtermen zijn dan wel vernietigd, dat betekent niet dat de oude terugkeren.”

“We kunnen dit missen als kiespijn. Hoezeer kan je leerkrachten het leven moeilijk maken? Hoezeer kan je mensen ontmoedigen om in het onderwijs te stappen? We wisten dat het kon gebeuren. Toch heeft het onderwijspersoneel er geen boodschap aan. Het gevolg is dat leerkrachten weer veel werk voor niets gedaan hebben.”

ACOD haalt ook uit naar de manier waarop de eindtermen tot stand kwamen, waarna het Katholiek Onderwijs een procedure aanspande. “De vakbonden zaten niet in de commissie die de eindtermen opstelde. Ik vernam dat de onderwijsverstrekkers daar wel in zaten. Waarom hebben ze niet sneller het signaal verstuurd dat de eindtermen voor hen niet aanvaardbaar waren, als ze daar toch in zaten? Ze hebben ze zelf gemaakt.”