J.Lo spreekt haar kind genderneutraal aan: is dat de toekomst? “Je moet niet bang zijn om je te verspreken”

“Ik vraag hun altijd om samen te zingen, maar die wil niet”, zo begon Jennifer Lopez in het Dodger Stadium. “Die kost me veel geld wanneer die buitenkomt, maar die is elke cent waard, want die is mijn favoriete duetpartner aller tijden”, klonk het. Waarbij ze het dus over haar tiener Emme had, deel van een tweeling. Hun tweelingbroer Max identificeert zichzelf als jongen. 

En ook de federale overheid springt op de genderneutrale kar. Zij reiken een brochure aan waarin tips worden opgelijst: van ‘secretaresse’ naar ‘administratief werknemer’ of van ‘man of echtgenote’, naar ‘partner’. Dat om “respectvol met gender om te gaan, en in het bijzonder voor de plaats van het vrouwelijke en de vrouw in communicatie”, staat er te lezen. 

_{(Lees verder onder de foto.)}

“Onze samenleving krijgt steeds meer inzicht in ongelijkheden tussen man en vrouw, maar ook in het feit dat niet iedereen in die binaire hokjes past”, begint onderzoekster sociale en culturele psychologie Loes Meeussen (KU Leuven & Thomas More). “Wie ‘dag dames en heren’ zegt, laat uitschijnen dat het een relevante opdeling is. En bovendien dat je als persoon in een van die twee categorieën móét vallen. Mensen die zich daarin niet thuis voelen, krijgen telkens een wrang gevoel.”

Gender krijgen we met de paplepel mee, zo blijkt. “Sociaal psychologisch onderzoek toont dat we door onze samenleving telkens op te delen in de twee hokjes van man en vrouw, ongelijkheid in gang zetten. Al vanaf jonge leeftijd word je in die hokjes gegoten. Het is zelfs de eerste vraag die je stelt aan een zwanger persoon: wordt het een jongen of een meisje? Je benadrukt steeds een categorie en bevestigt telkens dat ‘man’ en ‘vrouw’ relevante opdelingen zijn.” En zo ontstaan stereotypes, zo blijkt. “We zoeken naar typische kenmerken van jongens en meisjes en vormen (onbewust) stereotypen.”

Er is boeiend onderzoek gedaan naar wat er gebeurt als je een klas opdeelt in andere groepen zoals de kleur van de ogen, in plaats van het geslacht. “Je ziet dat de kinderen snel die categorie gebruiken om te zeggen hoe het karakter van een persoon is. De kindjes met de bruine ogen zijn stoer en degenen met de blauwe ongeduldig, om zomaar iets te zeggen. Hetzelfde doen we dus met geslacht, omdat die opdeling telkens gemaakt wordt.”

‘Genderinclusieve’ taal is het overkoepelende begrip voor alle vormen van niet-seksistisch, inclusief en gendergelijk taalgebruik. “Het is in de eerste plaats goed om te duiden waarom deze taal nuttig is: niet iedereen past in het normatieve plaatje. En als mensen zich niet goed voelen in een maatschappij, functioneren ze minder goed. Het gaat verder dan het non-binaire en is voor veel meer groepen relevant. Het gaat ook over een gelijkere arbeidsmarkt. We weten dat jonge meisjes sneller aan een bepaald beroep denken als het in genderneutrale vorm staat. Door het beroep minder mannelijk te omschrijven, zien we in studies dat ze zich ook aan een beroepsveld wagen waar initieel meer mannen aan de slag waren.” 

De brochure van de overheid tipt ook om niet te vragen ‘Hoe is het met uw man of vrouw?’, maar liever ‘Hoe is het met uw partner?’. Meeussen: “Je legt anders al snel een heteroseksuele norm op aan iemand. Nog een voorbeeld dat je meer groepen dan enkel de non-binaire het gevoel kan geven dat ze welkom zijn met zulke taal.”

Meeussen snapt heel goed dat genderneutraal aanspreken voor sommigen als vergaand kan aanvoelen. “Het is niet noodzakelijk slecht dat zulke aanbevelingen het debat openen. Het is goed dat dit onderwerp ter sprake komt. Het blijven ook aanbevelingen, niet iedereen moet het ermee eens zijn of zich hieraan houden. Je hoeft ook niet bang te zijn om het fout te doen of je te verspreken. Het hoeft niet allemaal perfect zijn en de intentie om het te oefenen betekent al veel voor mensen.”

De luidste roepers zullen ook het meest in het oog springen, stipt de onderzoekster aan. “Ik denk dat er heel wat mensen zijn die zich in de aanbevelingen kunnen vinden, maar die hoor je misschien minder. Verandering is ook moeilijk voor sommigen en kan weerstand oproepen. Maar we leren sneller nieuwe gewoontes aan dan je zou denken. Neem het rookverbod, het was bijna ondenkbaar voor sommigen om buiten te gaan roken. Maar die weerstand is gaan liggen en het is de normaalste zaak van de wereld ondertussen.”

“Het is niet de bedoeling om man en vrouw weg te werken of te verbieden. Er zijn mensen die zich volledig man of vrouw voelen en dat is ook goed. Het is eerder extra hokjes erbij creëren, want idealiter willen we iedereen betrekken. We kunnen ook kijken naar wanneer het relevant is om naar zulke hokjes te vragen. Er zijn contexten waarin het relevant en oké is om naar je gender te vragen. Maar we mogen ons ook de vraag stellen of het altijd hoeft. Moet men bijvoorbeeld weten wat mijn gender is als ik een afhaalmaaltijd bestel?”, sluit Meeussen af.

Ook het Transgender Infopunt (TIP) wijst op hoe je actie kan ondernemen, zonder je bedreigd te hoeven voelen. “Ga in gesprek en ondervind zo aan den lijve waarom het belangrijk kan zijn om in te zetten op genderinclusieve taal. Probeer je in de plaats te stellen van anderen. Vind je het ongemakkelijk? Ga bij jezelf na hoe dat komt: vind je het te moeilijk of ingewikkeld? Voel je je bedreigd? Ben je bang dat de toegenomen aandacht een averechts effect zal geven? Je kunt dan verschillende dingen doen: je inlezen in het thema, anderen ontmoeten, oefenen, ect. Wil je geen aanpassingen doen of houd je er een andere mening op na, blijf dan wel respectvol voor diegenen die dat wel wensen te doen.”

Het TIP merkt dat heel wat mensen zoeken hoe ze best iemand aanspreken die non-binair is. “Ingewikkelde taalconstructies of -regels worden vanzelfsprekend minder makkelijk opgenomen. Beter kun je, zoals in de brochure gedaan wordt, mensen inspireren om via kleine inspanningen in hun attitude en taalgebruik het verschil te maken. Het gebruik van voornaamwoorden in de e-mailhandtekening is een goed voorbeeld van een kleine actie. Je hebt het zo gewijzigd.”

“Verder willen we graag een kritische reflectie op eigen taalgebruik. Dat kun je het best oefenen via geschreven taal, zoals brieven, e-mails en vacatureteksten. Bij gesproken taal ligt het wat moeilijker omdat die communicatie veel spontaner verloopt. Je hebt dan minder tijd om na te denken en sommige uitspraken of aansprekingen zijn zo gebruikelijk dat ze zonder al te veel nadenken gereproduceerd worden.”

Google helpt voortaan genderneutrale taal te gebruiken in teksten

Creatief duo plaatst genderneutrale bruidsmode in de kijker: “Liefde mag uitbundig zijn”