EU-Rekenkamer velt opnieuw afkeurend oordeel over Europese uitgaven

Volgens het jaarverslag van de Rekenkamer steeg het totale foutenpercentage in de uitgaven van 2,7 procent in 2020 tot 3,0 procent in 2021. Dat is te wijten aan de voortdurende toename van de uitgaven met een hoog risico, waarbij de begunstigden vaak complexe regels moeten naleven wanneer ze declaraties indienen voor kosten die ze hebben gemaakt.

Het noopt de Europese auditeurs ertoe om opnieuw een afkeurend oordeel over de uitgaven te vellen. Ze beklemtonen wel dat het foutenpercentage geen graadmeter voor fraude, inefficiëntie of verspilling is, maar een raming van het bedrag dat niet volledig in overeenstemming met de Europese of nationale regels is gebruikt.

Een van de grote risicodomeinen is het cohesiebeleid, een grote uitgavepost waar de lidstaten een belangrijke verantwoordelijkheid dragen en waar het foutenpercentage op 4,5 procent wordt geraamd. "De controlesystemen van de lidstaten blijken nog steeds niet voldoende performant in het opsporen van fouten", zo stelt het Belgische lid van de Rekenkamer, Annemie Turtelboom.

Volgens Turtelboom zal de Rekenkamer de komende jaren dan ook nauwlettend de besteding van honderden miljarden euro's uit het coronaherstelfonds in de gaten houden. Ze wijst er wel op dat het controlesysteem verschilt. De uitgaven uit de reguliere begroting zijn gebaseerd op de vergoeding van kosten en de naleving van voorwaarden, terwijl in het kader van het fonds de lidstaten subsidies ontvangen in ruil voor vooraf bepaalde mijlpalen of streefdoelen.

Turtelboom stipt ook aan dat de opname van Europese subsidies traag blijft verlopen. België bijvoorbeeld moet nog 1,16 miljard euro aan structuur- en investeringsfondsen uit de vorige meerjarenbegroting tot 2020 opsouperen. Dat komt neer op 39 procent van de Belgische enveloppe. In totaal schiet er voor alle lidstaten samen nog zo'n 160 miljard euro uit de vorige meerjarenbegroting over, zowat 33 procent van de totale enveloppe.

"Het is geen goed budgettair management. Hoe trager het geld naar de economie vloeit, hoe slechter", waarschuwt Turtelboom. Ze stelt wel vast dat België zijn absorptiecapaciteit heeft versterkt, maar "in vergelijking met andere landen zijn we nog steeds traag". Of het met de complexiteit van het land te maken heeft, kan de oud-minister niet zeggen. Dat is nog niet onderzocht.

Wanneer de absorptiecapaciteit niet snel genoeg stijgt, dan stijgt ook het aantal budgettaire vastleggingen die nog niet uitbetaald zijn. Die niet-afgewikkelde vastleggingen vormen al jaren een probleem in het financiële huishouden van de EU en dat dreigt enkel groter te worden. Mede door het coronaherstelfonds was de zogenaamde 'reste à liquider' eind vorig jaar aangezwollen tot een recordhoogte van 341,6 miljard euro.

"De lidstaten krijgen nu veel geld uit dit herstelfonds, maar ze hebben al moeite om het geld uit de meerjarenbegroting te besteden. We verwachten dus dat de niet-afgewikkelde vastleggingen verder zullen stijgen", zegt Turtelboom. "Wij hebben daar al op gehamerd, maar wij kunnen enkel rapporten maken. Het is aan de politici om te bekijken wat ze daarmee doen.”

Vorig jaar is ook de blootstelling van de Europese begroting aan mogelijke toekomstige verplichtingen verdubbeld: van 131,9 tot 277,9 miljard euro. Ook dat ligt voor een groot deel aan de leningen die zijn aangegaan om het coronaherstelfonds te financieren. Daarnaast signaleert de Rekenkamer ook een risico met de leningen aan Oekraïne. Zo had Oekraïne eind vorig jaar, nog voor het begin van de oorlog, al leningen ten belope van 4,7 miljard euro uitstaan.

De Rekenkamer velde overigens wel een goedkeurend oordeel over de ontvangsten in 2021. Ook concluderen de auditeurs in het algemeen dat de rekeningen van de Europese Unie voor het begrotingsjaar betrouwbaar zijn.

In 2021 bedroegen de reguliere begrotingsuitgaven van de EU 181,5 miljard euro. Dat komt neer op 2,5 procent van alle overheidsuitgaven van de lidstaten en 1,3 procent van het bruto nationaal inkomen van de EU. Daarnaast is al 46 miljard euro uit het coronaherstelfonds uitgekeerd aan de lidstaten, voornamelijk in de vorm van prefinanciering. De auditeurs controleerden wel alvast een betaling van 11,5 miljard euro aan Spanje en velden daarover een goedkeurend oordeel uit.