België geeft ‘stoffelijk overschot’ van Lumumba terug aan Congo: kistje met tand oud-premier gaat naar familie

De federale procureur Frédéric Van Leeuw overhandigde het kistje met de tand van Lumumba omstreeks 10 uur in een besloten plechtigheid aan de familie van de illustere Congolese politicus, zijn dochter Juliana en twee van zijn zonen Roland en François Lumumba. De overdracht is van groot symbolisch belang, aangezien de kinderen van Lumumba hun vader nu eindelijk kunnen begraven. 

Van Leeuw noemde de overdracht “een grote eer”. Hij vond het persoonlijk belangrijk om deze daad te kunnen stellen en zei dat we niet “met wrok” mogen blijven zitten. 

Na de overdracht vond een officiële plechtigheid plaats in aanwezigheid van de familie en de politieke delegaties. Om 12 uur vertrok de lijkwagen naar de Congolese ambassade. 

Lumumba was de eerste premier van onafhankelijk Congo. Op 17 januari 1961, slechts enkele maanden na de onafhankelijkheid van België, werd hij in het afgescheiden Katanga doodgeschoten door lokale soldaten, maar in aanwezigheid van Belgische officieren. Het lichaam van de 35-jarige Lumumba werd opgelost in zwavelzuur. Wat overbleef was een tand, die in het bezit kwam van de indertijd aanwezige Belgische agent Gerard Soete. De tand werd in beslag genomen bij zijn dochter tijdens een onderzoek naar oorlogsmisdaden dat in 2011 was geopend in Brussel. 

Het is niet 100 procent zeker of de tand wel degelijk die van Patrice Lumumba is. Er is namelijk nooit DNA-onderzoek uitgevoerd, aangezien de tand daarvoor volledig verpulverd zou moeten worden. De familie van Lumumba wou dat niet, en neemt naar eigen zeggen aan dat de tand die van hun vader is. 

Voor Congo is de teruggave van de stoffelijke resten van de nationale held een belangrijke aangelegenheid. “Congo keert eindelijk terug naar Congo”, schetste Roland Lumumba het belang van de gebeurtenis. Het vertrek naar Kinshasa is gepland voor 21 juni. 

Nadien organiseren de Congolezen een rondreis van de doodskist via onder meer Lumumba's geboortedorp Onalua en zijn politieke bolwerk Kisangani. Op 27 juni keert de kist terug naar de hoofdstad, waar het stoffelijk overschot op 30 juni wordt begraven. 

Premier Alexander De Croo (Open Vld) benadrukt dat de overdracht een erg belangrijk moment is, zowel voor ons land als voor de Congolese bevolking. “De voorbije weken zijn we duidelijk geweest over ons koloniaal verleden (...). De koning heeft zeer duidelijk gemaakt dat het koloniale systeem gebaseerd was op ongelijkheid en exploitatie, dat het vaak tot geweld heeft geleid en dat het een zeer pijnlijke geschiedenis is geweest voor de Congolese bevolking”, aldus De Croo. De premier onderlijnde bovendien de morele verantwoordelijkheid die ons land draagt voor de moord op Lumumba. 

“We moeten van de gelegenheid gebruikmaken om in het reine te komen met onze geschiedenis”, klonk het. Volgens de premier is het van groot belang om transparant te zijn over de rol die ons land heeft gespeeld en moeten we kijken naar hoe we een betere toekomst kunnen bouwen, onder meer door het Congolese volk bij te staan in de strijd tegen corruptie en hen te voorzien van een betere gezondheidszorg. 

In zijn toespraak later op de dag herhaalde De Croo die boodschap. “De Belgische ministers, diplomaten, ambtenaren of militairen hadden misschien niet de intentie om Patrice Lumumba te laten vermoorden. Geen enkel bewijs staaft dat, maar ze hadden moeten zien dat de overbrenging naar Katanga zijn leven in gevaar zou brengen. Ze hadden moeten waarschuwen, ze hadden elke hulp moeten weigeren bij de overbrenging van Lumumba naar de plaats waar hij is geëxecuteerd. Ze hebben ervoor gekozen dat niet te zien. Ze hebben ervoor gekozen niet op te treden”, zo verklaarde hij. 

“Ik wens in aanwezigheid van zijn familie op mijn beurt de excuses van de Belgische regering aan te bieden voor de wijze waarop ze in die periode gewogen heeft op de beslissing om een einde te maken aan het leven van de eerste premier” van onafhankelijk Congo, aldus de premier nog. 

“Maandag 20 juni 2022 gaat de annalen van onze gemeenschappelijke geschiedenis in”, zo verklaarde de Congolese premier Jean-Michel Sama Lukonde. “De terugkeer van Patrice Lumumba laat de Democratische Republiek Congo toe om een van de essentiële onderdelen van zijn nationale geheugen, versnipperd door de tragedie van zijn verdwijning, terug te krijgen”, klonk het. 

“Vader, we rouwen om je verdwijning zonder dat we een lijkrede hebben kunnen uitspreken (...). Het was onze plicht als nakomelingen om je een waardige begrafenis te geven”, zo verklaarde dochter Juliana met tranen in de ogen. Ze wees erop dat ze twee jaar geleden in een brief aan koning Filip al had verzocht om de terugkeer van de tand, die in de ogen van de Congolezen de waarde van een “relikwie” heeft.