Cultuursector vraagt gegarandeerd inkomen in open brief, nu aantal contracten met 80% is gedaald

Amplo is een Belgisch hr-bureau dat zich op de cultuursector richt. Het vertegenwoordigt 9.000 klanten en levert aan ongeveer evenveel cultuurbedrijven. Gisteren maakte het cijfers bekend die aantonen hoe hard de lockdown in de branche toeslaat. Nationaal manager Amin Dridi spreekt van "een atoombom". Zo is het aantal contracten in de sector in april 2020 met ruim 79 procent gedaald in vergelijking met april vorig jaar. Voor podiumkunstenaars, techniekers, machinisten, kleders en onthaalpersoneel was er letterlijk geen werk. In de audiovisuele sector is de terugval iets lichter (62 procent) maar dat is slechts tijdelijk. Er worden nu nog films en tv-reeksen afgewerkt waarvan de opnames nog voor de lockdown gebeurden, maar wanneer dat werk klaar is, zullen ook in die categorie weinig tot geen nieuwe contracten klaarliggen.

De toestand in de cultuursector dreigt bovendien nog lang aan te slepen. Met tientallen, honderden of duizenden samen voor een podium, daar willen virologen zelfs nog niet aan denken. Sommige grote cultuurhuizen hebben volgens goede bronnen nu al intern beslist om in 2020 niks meer te doen. Daar zal de werkloosheid al zeker tot december duren.

En werkloosheid in de cultuursector is nog iets anders dan in veel andere sectoren. Langdurige contracten zijn er niet de regel, freelanceopdrachten wel. Vaak worden die contracten pas de dag voor de opdracht getekend. Bijna de helft van die freelancers kon daardoor op geen enkele steunmaatregel van de overheid rekenen. Dat blijkt uit een onderzoek uitgevoerd door VI.BE, het aanspreekpunt voor artiesten en muzieksector.

De bevraging, die door 900 respondenten werd ingevuld, maakt ook duidelijk dat 69 procent van de zelfstandigen in bijberoep - een aanzienlijke groep in de muzieksector - niet in aanmerking komt voor steun van de overheid. Sommigen kunnen alleen aankloppen bij het OCMW en worden soms zelfs daar geweigerd.

Daarom vraagt de cultuursector in een open brief aan premier Wilmès om uitzonderlijke maatregelen: een gegarandeerd minimuminkomen, een onvoorwaardelijke verlenging van het recht op werkloosheidsuitkeringen voor degenen die daar recht op hebben in het kader van hun kunstenaarsstatuut, en financiële steun voor de culturele locaties zodat zij de crisis kunnen overleven. De brief werd ondertekend door 300 artiesten, van Adamo tot Adil El Arbi, van Angèle tot Anne-Teresa De Keersmaecker. 

Mevrouw de Premier,

Dames en heren vertegenwoordigers van de regering,

In deze tijden van versoepeling van de lockdown en ondanks de talrijke alarmkreten die we al tot de regering hebben gericht, heeft de culturele sector momenteel geen enkel concreet vooruitzicht op herstel.

De duizenden werkers die in België van deze sector leven en waarvan wij deel uitmaken, hebben al bijna 60 dagen geen enkele duidelijkheid over de voorwaarden en de datum van de hervatting van hun professionele activiteit. Al bijna twee maanden lang zijn die werkende mannen en vrouwen hun jobs, voorziene projecten en inkomensbronnen kwijtgespeeld, in de meeste gevallen zonder de minste financiële compensatie, en de Commissie Sociale Zaken vindt het nog steeds niet dringend om daar iets aan te doen.

Wat gaat u doen voor de duizenden werknemers die hun brood verdienen met cultuur en die geen enkele andere keuze hebben dan thuis te zitten wachten tot het doek valt? Wat gaat u doen voor de miljoenen toeschouwers, luisteraars en lezers die nu al vrezen – en wie weet voor hoe lang – dat ze het zonder de culturele producties en evenementen, die hun dagelijks leven kleur geven, moeten doen?

Wij maken, schrijven, vertolken, produceren en verspreiden werken die miljoenen burgers hebben geholpen om de lockdown door te komen. Gezien de huidige context van onzekerheid en eenzaamheid, is dat een bijdrage die een verschil maakt.

Onze sector had al te lijden onder een structurele bestaansonzekerheid, die we voortdurend aan de kaak stellen. We beoefenen ons vak binnen een systeem dat tijdelijke arbeidsovereenkomsten, bijbaantjes, zelfredzaamheid en onbetaald werk in elkaar puzzelt. De enige reden waarom films, shows, concerten, tentoonstellingen en culturele evenementen blijven voortbestaan, is dat wij de sector al jaren lang uit alle macht in leven houden.

De collectieve beproeving die we in deze gezondheidscrisis doormaken, heeft benadrukt in welke mate de levensomstandigheden van mensen, hun gezondheid en hun lichamelijk en psychologisch welzijn geen tweederangs kwesties mochten zijn. Als er van de volledige natie gevraagd wordt inspanningen te doen, is dat niet om schema’s op te lappen die vandaag niet meer werken, maar om een samenleving met een meer menselijke economie tot stand te brengen. Cultuur moet daarin haar plaats hebben.

Deze gezondheidscrisis treft ons dubbel zo hard omdat de fysieke nabijheid van mensen noodzakelijk is voor onze productie- en distributiemethoden en dat telewerken technisch onmogelijk is. Het is waarschijnlijk dat een groot deel van onze activiteiten niet normaal, op een doorlopende en rendabele manier, kan worden hervat voordat er een vaccin beschikbaar is voor de bevolking.

Daarom vragen we u de werkelijkheid waarmee onze sector onlosmakelijk verbonden is onder ogen te zien en uw verantwoordelijkheid te nemen met beslissingen op lange termijn. Om het voortbestaan van de culturele sector te verzekeren dient u een uitzonderingstoestand af te roepen vóór het begin van de zomer, die voortduurt tot wij onze normale activiteiten kunnen hervatten.

Wij willen buitengewone maatregelen die een inkomen garanderen voor iedereen die kan aantonen regelmatig artistieke activiteiten te verrichten, voor de volledige duur waarin de crisis van invloed is en totdat we onze normale activiteiten kunnen hervatten.

Wij willen een onvoorwaardelijke verlenging van het recht op werkloosheidsuitkeringen voor degenen onder ons die daar recht op hebben in het kader van hun kunstenaarsstatuut, en dit tot ten minste een jaar na de officiële heropening van de culturele instellingen. Wij willen dat de jongste artiesten, die op het punt stonden het recht op werkloosheidsuitkeringen te verwerven, dat kunnen doen door hun door overmacht geannuleerde contracten mee te laten tellen.

Wij vragen een duidelijke analyse van de situatie van alle culturele locaties (theaters, bioscopen, concertzalen, tentoonstellingsruimtes ...) en passende financiële steun opdat zij gedurende de duur van deze crisis ‘met verlies’ verder kunnen blijven bestaan, totdat ze hun normale activiteiten kunnen hervatten. Deze maatregelen zijn noodzakelijk om de toegang tot cultuur te behouden, met respect voor de veiligheidsvoorschriften en voor ieders gezondheid.

Het is tijd om de situatie onder ogen te zien en de artiesten en hun medewerkers in dit land een statuut voor te stellen dat hun vaardigheden waard is, evenals de nodige sociale bescherming om deze crisis te kunnen overleven. Daarzonder zullen de bijzondere bevoegdheden van deze regering hebben bijgedragen aan het in de steek laten van een deel van haar burgers en het bevorderen van een gevaarlijk maatschappelijk model waarin kunst –nochtans een waarborg voor democratie – niet langer haar plaats heeft.

Is dat waar deze regering verantwoordelijk voor wil zijn?