Is Primark echt zo slecht als iedereen denkt? NINA sprak hen over eerlijke lonen, massaconsumptie en meer

De Ierse keten Primark heeft momenteel 5 winkels in ons land, en er staan nog meer filialen op de planning. Vanmorgen schreven we nog dat in de lente van 2018 een winkel opent op de Meir in Antwerpen. Toen de winkels in Brussel, Gent en Hasselt openden, ging dat steeds gepaard met een stormloop van duizenden kooplustigen, in Brussel moest de politie zelfs ingrijpen. De toegang van het Muntplein naar de Nieuwstraat werd er afgesloten. Kortom: Primark is populair, en dat heeft de keten vooral te danken aan zijn lage prijzen. Je kunt er buitenkomen zonder een half maandloon kwijt te zijn en toch voor elke dag van de maand een andere outfit hebben. Hoewel het gros van de consumenten zich geen vragen lijkt te stellen bij die extreem lage prijzen, moet de keten zich er wel regelmatig voor verantwoorden. Want betekent een jeans met een prijskaartje van 8 euro niet dat die door een kind van 8 gemaakt werd in erbarmelijke omstandigheden in Bangladesh, Birma of Cambodja?

Naar eigen zeggen is Primark zo goedkoop, omdat ze niet adverteren, lang op voorhand bestellen in enorm grote aantallen met minder marge, hun kleren dichtbij de fabrieken aankopen zodat de transportkosten laag liggen en ze hun leveranciers snel betalen. En dat ze hun kleren laten maken in lagelonenlanden helpt natuurlijk ook. Maar dat die lage prijs ook maar iets te maken heeft met de omstandigheden waarin de kleren worden gemaakt, ontkent Katharine Stewart, verantwoordelijk voor ethiek bij Primark, stellig.

”Primark heeft zelf geen eigen fabrieken, en de fabrieken waarin we onze kleren laten maken delen we voor 98% met andere bekende merken. En dan niet alleen met ketens maar ook met dure labels. Omdat we het zo belangrijk vinden dat onze kleren in goede werkomstandigheden worden gemaakt, laten we zeer regelmatig controles uitvoeren door een eigen team bestaande uit 65 specialisten. Per jaar doen zij zo’n 2.000 doorlichtingen waarbij kritisch wordt gekeken of de omstandigheden wel voldoen aan de gedragscode van Primark. We zijn daar zeer streng in, en werken alleen samen met fabrieken die voldoen aan de normen die wij van hen eisen,” vertelt Stewart.

Mooie woorden, maar tegelijkertijd schuift Primark de schuld ook van zich af. Zo legt Stewart uit dat Primark de lonen van de werknemers bijvoorbeeld graag de hoogte in wil zien gaan, maar dat zij daar zelf niet de bevoegdheid voor hebben omdat ze geen eigenaar zijn van de fabrieken waarin hun kleren worden gemaakt. Op dat vlak leggen ze dus niet zelf de norm vast. Al zou het verkeerd zijn, om alleen Primark met de vinger te wijzen. Zoals hiervoor al gezegd, opereren ook luxelabels en andere ketens in dezelfde fabrieken. Dat gaat van Mango tot Armani en van Diesel tot Zara. Dat je € 100 betaalt voor een T-shirt wilt dus niet zeggen dat het ook op een verantwoorde manier gemaakt is.

Het artikel gaat verder onder de foto.

Samen met 18 andere internationale merken zoals H&M en C&A is Primark één van de oprichters van ACT, een organisatie die pleit voor eerlijke lonen voor fabrieksarbeiders in derdewereldlanden. Samen met de vakbonden in de fabrieken werken ze daaraan, maar concreet zijn de lonen nog niet de hoogte ingegaan. Primark zegt op zijn website dat ze ervoor zorgen dat iedereen het minimumloon krijgt of meer, maar het minimumloon heeft helaas weinig te maken met een leefbaar loon. Zo bedraagt het minimumloon in Bangladesh 50 euro per maand, terwijl Asia Floor Wage Alliance, een coalitie van ngo’s en vakbonden in Azië, berekende dat arbeiders minstens het vijfdubbele zouden moeten verdienen om aan de basisbehoeften van een gezin te voldoen. In een ideale wereld zou Primark in kaart brengen wat voor hen een leefbaar loon is en daadwerkelijk beslissen om niet meer samen te werken met de fabrieken die dat niet uitbetalen aan hun werknemers. Al moeten andere merken dan wel volgen. Primark mag dan een grote speler zijn op de markt, de hele modewereld zal moeten samenwerken om het systeem te veranderen.

De ecologische voetafdruk van de mode-industrie is gigantisch, zo worden per kilo geproduceerde jeans bijvoorbeeld honderden liters water verspild en talloze toxische stoffen geloosd in het ecosysteem. De goedkope ketens die zes collecties per jaar uitbrengen, spelen daar een belangrijke rol in, omdat ze het mogelijk maken dat de consument elke maand een nieuwe broek kan en wil betalen. Al doen Luxemerken het vaak helemaal niet beter dan ketens op vlak van duurzaamheid. Op de website van Rank A Brand, een consumentenorganisatie die labels rangschikt op hun ecologische en ethische verantwoordelijkheid, zien we namelijk dat merken als Hermès en Louis Vuitton zelfs slechter scoren dan ketens als H&M en C&A. Wat je dan wel kunt doen als zelfs duurdere stukken kopen niet helpt? Minder kopen en je meer vragen stellen bij de achtergrond van een kledingstuk. Pas als de consument zijn koopgedrag zelf aanpast, zullen merken wel beter hun best moéten doen.

Door de toegenomen bewustmaking rond eerlijke en duurzame kledij heeft Primark al belangrijke stappen gezet. Ze waren na de instorting van de textielfabrieken in Bangladesh drie jaar geleden bij de eersten om de slachtoffers te vergoeden. Terwijl sommige merken pas jaren later met geld kwamen, na flink protest dan ook nog. Primark tekende ook als één van de eersten het ‘Bangladesh Akkoord’, waarin afspraken zijn gemaakt om de veiligheid in kledingfabrieken en de rechten van werknemers te verbeteren. Dat doen ze door regelmatige inspecties uit te voeren in fabrieken die kleding produceren voor hen. Daarnaast hebben ze onder andere ook in samenwerking met milieu-experts het Cleaner Production-programma opgezet, om textielfabrieken te helpen het verbruik van natuurlijke hulpbronnen te verminderen. Absoluut geen slechte inspanningen dus, maar dat alle kledingstukken in menselijke omstandigheden worden gemaakt, kunnen ze (nog) niet met zekerheid zeggen. Ook de lonen van de textielarbeiders liggen nog steeds veel te laag. Primark heeft nog een lange weg te gaan, maar ze lijken alvast gestart te zijn.