Is Madonna nog vernieuwend? Expert over de Queen of Pop als stijlicoon: “In deze periode viel haar masker af”

Wereldwijd verkocht Madonna al meer dan 300 miljoen albums. Er pronkt 800 miljoen euro op haar bankrekening, en tientallen hits op haar palmares. Denk aan Like a Virgin (1984) of Hung Up (2005). Maar bovenal draagt Madonna ook het label van stijlicoon. Ja, echt.

Ook al zien we haar tegenwoordig enkel verschijnen met staartjes of vlechten, BDSM-outfits en een ultrastrak voorhoofd … het was ooit anders. “Madonna kreeg als kind een erg strenge katholieke opvoeding. Haar vader Silvio besliste hoe Madonna, nadat haar moeder stierf toen ze slechts vijf jaar was, gekleed ging. Zélfs hoe ze haar bloesje moest dragen”, vertelt onze moderedacteur David Devriendt.

“Hij stuurde Madonna ook naar de nonnenschool, maar die periode beviel haar niet. Ze wilde niet in het gareel lopen, en kleedde zich meteen om na een schooldag. Ze ging dus toen al de flirt op met dat provocatieve. Leeftijdsgenoten vonden dat interessant, en de nonnen probeerden haar te onderdrukken. Maar dat werkte niet.”

Vooral vanaf de puberteit begon Madonna te experimenteren met kleding. “Of zeg maar rebelleren”, lacht Devriendt. “Op haar twintigste verhuisde ze naar New York. Ze leefde toen in armoede en ging daarom shoppen in tweedehandswinkels. Het is ook in die periode, de jaren 80, dat ze in de film ‘Desperately Seeking Susan’ te zien is. Kleren die ze in die film draagt, waren haar persoonlijke kleren.”

“Die periode is kenmerkend voor Madonna, want in 1983 brengt ze ook haar eerste album ‘Madonna’ met grote toptienhit ‘Holiday’, uit. Een jaar later volgt ‘Like a Virgin’. De stijl die Madonna uitdraagt in de videoclips van beide albums, is opnieuw écht haar persoonlijke stijl. De Madonna dus die we allemaal kennen met de stacked armbanden, zwarte en leren kledij, panty’s gestrikt in de haren, een overvloed aan kettingen, vaak met kruisbeelden eraan als verwijzing naar haar haat-liefdeverhouding met de katholieke religie.”

Het genot van de rebellie ging ook in de jaren daarop verder. “Madonna werd erg excentriek. Ze liep rond met zwaar aangezette ogen, droeg veel meer doorzichtige kleding. Bijna tot op het ondergoed af, zelfs. Hoe ze zich in de jaren 80 kleedde, kan je wel ‘Vagebond chic’ noemen. Ze provoceerde, maar ze was tegelijkertijd uniek”, vertelt onze moderedacteur nog.

In 1990 kondigt de Blond Ambition Tour zich aan, en meteen ook één van Madonna’s meest iconische looks: de conical-bra van ontwerper Jean Paul Gaultier. “Hij heeft die iconische ‘puntbeha’ wel ontworpen, maar Madonna leverde het idee en de schetsen. Zij speelde enorm graag met die androgyne look en het vervagen van de grenzen tussen het mannelijke en het vrouwelijke. De puntbeha straalt iets hard uit, maar tegelijkertijd ook iets kwetsbaar”, aldus Devriendt.

Madonna was jarenlang Jean Paul Gaultiers muze. Devriendt: “Hij heeft in die periode veel outfits voor haar ontworpen, zoals het bekende klassieke mannenpak met krijtstreep met uitsnijdingen ter hoogte van de borsten en het kruis. Of haar fuchsiaroze kostuumjurk met veren. Beide outfits droeg ze tijdens die Blond Ambition Tour. Zelfs jaren later, op het Met Gala van 2018, droeg Madonna een ontwerp van hem. Het werd een neogotische zwarte jurk, opnieuw geïnspireerd op de katholieke religie. Maar Madonna deed ook veel terug, zoals die keer dat ze topless op de catwalk liep tijdens een benefietshow van Jean Paul Gaultier tegen aids.”

“Madonna heeft veel iconische looks, maar de jaren 80 en 90 waren toch wel haar hoogdagen. Op de speelplaats was je toen ofwel voor Michael Jackson, ofwel voor Madonna”, lacht Devriendt. “Ze was echt een stijlkameleon. ‘De meeste mensen hebben een grens, maar Madonna kent geen grenzen’, zei Givenchy-modeontwerper Riccardo Tisci ooit nadat hij outfits ontwierp voor Madonna’s Sticky & Sweet Tour. En dat klopt. Denk bijvoorbeeld ook aan haar korte blonde pixie cut, of haar ‘Like a Virgin’-look.”

Wat Devriendt vooral opvalt, is dat Madonna's outfits áltijd een verhaal vertellen. “Kijk bijvoorbeeld naar haar album uit 2005, ‘Confessions on a Dance Floor’. Dat bevat allerlei disco-invloeden. Madonna zie je dan plots in een aerobic-outfit met geföhnd haar à la Farah Fawcett. In haar videoclip van ‘American Pie’ danst ze dan weer in een simpele jeans en topje met spaghetttibandjes en in ‘Don’t Tell Me’ in flanellen overhemden. En toen ze op de MTV Awards in 1990 het nummer ‘Vogue’ bracht, transformeerde ze in de Franse koningin Marie Antoinette.”

Maar langs die theatrale kostuums valt soms ook het masker af. Zo staat Madonna in 1989 op de cover van Vogue. Een natuurlijke schoonheid en vooral erg gesofisticeerde vrouw. “Het is hét voorbeeld dat Madonna ook puur kan zijn. Normaal. Dat zag je ook toen ze tijdens haar huwelijk met, intussen ex-man, Guy Ritchie naar Engeland verhuisde. Ze droeg bloemenjurken en ontdekte yoga. Ten tijde van Guy was ze meer ‘een moeder’, zeg maar. Ze schreef toen zelfs kinderboeken. Maar dat was dan ook de periode waarin ze erg veel trainde, gespierd werd en in joggingpakken op straat liep. Dat was óók Madonna.”

Dat Madonna graag taboes doorbreekt, weten we intussen. Maar vroeger werd ze ervoor gevierd, nu krijgt ze vooral bakken kritiek. “Vroeger was ze echt een inspiratie voor ontwerpers. Men sprak over haar. Maar naarmate vrouwen ouder worden, kunnen die dingen precies niet langer”, legt Devriendt uit. “Vulgariteit is niet meer shocking, maar eerder wanhopig. We kijken tegenwoordig ook niet meer naar Madonna als stijlicoon. We kijken naar een Dua Lipa en een Harry Styles. Heeft dat iets te maken met ageism? Neen. Maar Madonna is niet meer vernieuwend.”

“Wat je niet mag vergeten is dat ze altijd wel heeft willen provoceren. Dat is niet ‘nieuw’”, zegt Devriendt. “Zo vertelde ze ooit: ‘Ik vind kruisbeelden sexy omdat er een naakte man aan hangt.’ Toen stootte ze de katholieke gemeenschap natuurlijk serieus tegen de borst. Terwijl ze het nummer ‘Like a Virgin’ zong tijdens een concert, lag ze ooit op een rood bed en deed ze alsof ze aan het masturberen was.”

“Ze lanceerde ooit het erotische boek ‘Sex’ en het daarop volgende nummer ‘Erotica’ dat MTV weigerde uit te zenden vóór middernacht. Ook het frisdrankenmerk Pepsi liet haar vallen als sponsor ten tijde van ‘Like a Prayer’, nadat er commotie ontstond rond de te erotische videoclip. Die interesse in de erotiek is trouwens nooit ver weg bij haar. Dat zie je tegenwoordig meer dan ooit, met haar uitdagende kleding en filmpjes. Die provocatie is haar stokpaardje geworden, waar ze nog altijd aan vasthoudt. Al lijkt het nu eerder krampachtig.”

Dat blijkt ook uit haar aankondigingsfilmpje van haar grootse Madonna: The Celebration Tour. “Daar zit ze aan een ronde tafel, gekleed in vlechten, haar iconische handschoenen mét kruisbeeld en lingerieachtige top, en speelt ze met de tafelgenoten het spelletje Truth or Dare. Ook dat concept is een beetje vulgair, maar dat is Madonna. Zal ze opnieuw provoceren tijdens haar tournee? Zeker. Madonna zal niet zeggen: ‘En nu ga ik een gekuiste versie geven!’. Maar ze ligt daar ook niet wakker van. Wat de rest van haar vindt, zal haar worst wezen.”

Wat is jouw ultieme masturbatietip? 40 Vlamingen verklappen: “De vibrator ‘Jouvence’ is next level”

Madonna laat monden openvallen met video in BDSM-outfit: “Mijn God, wat doe je nu weer?”