Oceanen verkeren in ademnood: aantal dode zones verviervoudigd

Het aantal dode zones, dat zijn plaatsen waar er geen zuurstof meer in het water zit, blijft snel stijgen. In kustwateren en riviermondingen is die stijging nog veel hoger: daar is het aantal dode zones de afgelopen vijftig jaar vertienvoudigd.

"Zuurstof is fundamenteel voor het leven in de oceanen", zegt hoofdauteur Denise Breitburg, mariene bioloog aan het Smithsonian Environmental Research Center. "De teloorgang van zuurstof in de oceanen is een van de meest ernstige effecten van de menselijke activiteit op het ecosysteem van de aarde."

In de dode zones is het zuurstofgehalte zo laag dat de meeste zeedieren er niet kunnen overleven. Vissen mijden de plekken en moeten zich zo terugtrekken in kleinere habitats.

Maar het probleem is veel groter dan enkel de dode zones, benadrukken de wetenschappers. Ook een veel beperktere afname van het zuurstofgehalte op veel andere plaatsen kan de groei van zeedieren hinderen, de voortplanting in het gedrang brengen en zelfs tot de dood leiden. Een laag zuurstofgehalte kan ook de vorming van gevaarlijke chemicaliën zoals stikstofoxide aanjagen, een broeikasgas dat tot 300 keer krachtiger is dan CO2.

Nochtans is de gezondheid van de oceanen van fundamenteel belang voor de mens. "Ongeveer de helft van alle zuurstof op aarde komt van de oceaan", zegt Vladimir Ryabinin, van de Intergouvernementele Oceanografische Commissie, die de onderzoeksgroep aanstuurt.

Bovendien zijn de oceanen economisch van levensbelang, vooral voor ontwikkelingslanden. Kleine vissers zijn niet in staat te verhuizen als een dode zone hun vissen verdrijft. Ook het toerisme krijgt harde klappen als koraalriffen verdwijnen.

"Het is ook een enorm verlies voor alle diensten die afhankelijk zijn van recreatie en toerisme: van hotels en restaurants tot taxichauffeurs", zegt Lisa Levin, mariene bioloog aan de Universiteit van California, San Diego. "Een ongezond ecosysteem in de oceaan kan verstrekkende gevolgen hebben."

De klimaatverandering is de belangrijkste schuldige voor de groei van het aantal dode zones in de open oceaan, omdat warmer water minder zuurstof kan vasthouden. In kustwateren en riviermondingen is vooral vervuiling de belangrijkste motor. Een teveel aan voedingsstoffen leidt tot de bloei van algen, die zuurstof aan het water onttrekken als ze afsterven.

Om het probleem aan te pakken is volgens de wetenschappers een strijd op drie fronten nodig. Ten eerste moeten de oorzaken aangepakt worden: vervuiling en klimaatverandering. Dat is niet makkelijk, maar inspanningen komen zowel mens als milieu op meerdere manieren ten goede. Een betere waterzuivering heeft bijvoorbeeld ook voordelen voor de volksgezondheid. En inspanningen tegen de klimaatverandering gaan bijvoorbeeld gepaard met schonere lucht.

Daarnaast moeten er beschermingsmaatregelen komen voor het meest kwetsbare zeeleven en de vissers die ervan afhankelijk zijn. De wetenschappers pleiten bijvoorbeeld voor beschermde zones waar de visbestanden zich kunnen herstellen, of voor de keuze van vissoorten die het beter doen bij lage zuurstofgehaltes.

Ten derde moet er meer onderzoek komen naar het ontstaan van de zones. De wetenschap kan goed inschatten hoeveel zuurstof de oceanen in de toekomst zullen verliezen, maar kan nog niet goed voorspellen waar de probleemgebieden precies zullen ontstaan. Goede monitoring, met name in ontwikkelingslanden, kan veel problemen vermijden.

"Dit is een probleem dat we kunnen oplossen", zegt Breitburg. "De klimaatverandering stoppen vergt een wereldwijde inspanning, maar ook lokale acties kunnen de teloorgang stoppen." Ze verwijst naar de Chesapeake Bay in de VS, waar de vervuiling met stikstof een kwart is gedaald dankzij betere waterzuivering, andere landbouwtechnieken en strengere wetgeving.