Klimaatrapport VN: rampzalige gevolgen als aarde 2 graden warmer wordt

De temperatuur stijgt tussen 2030 en 2052 1,5 graden Celsius als er niets wordt gedaan aan de CO₂-uitstoot. Dat staat in het Intergouvernementele Plan tegen Klimaatverandering (IPCC) van de Verenigde Naties.

In het rapport staat dat landen er alles aan moeten doen om het bij die 1,5 graden te houden, omdat de gevolgen bij een hogere stijging desastreus zijn. "Elk klein beetje extra opwarming speelt een rol" zegt Hans-Otto Pörtner van het IPCC in een statement. Hij waarschuwt voor "langdurige of onomkeerbare veranderingen" bij een overschrijding van de drempel van 1,5 graden opwarming. 

Op het onderstaande kaartje is het verschil te zien tussen 1,5 graad Celsius opwarming (boven) en twee graden (beneden):

Als het ambitieuzere scenario van 1,5 graden gehaald wordt, zal het zeeniveau volgens de experts 10 centimeter minder stijgen. En het is in dat geval ook veel minder waarschijnlijk dat de Noordelijke IJszee ijsvrij wordt in de zomer. Bovendien zouden de koraalriffen niet zo goed als helemaal verdwijnen, wat bij een stijging met 2 graden het geval zou zijn.

Hittegolven (die eco-systemen vernietigen) zouden minder frequent zijn en minder lang duren dan bij een stijging van twee graden. Hetzelfde geldt voor hittegolven in de oceanen. Tropische cyclonen zouden bij een stijging van 1,5 graad minder water met zich meedragen waardoor de impact van overstromingen minder groot zou zijn. Droogtes zouden bij een stijging van 1,5 graad minder ernstig zijn en een minder zware druk leggen op de landbouw en de beschikbaarheid van water dan bij een stijging van twee graden. 

Het rapport besluit dat drastische bijsturingen in verschillende beleidsdomeinen nodig zijn. "Hernieuwbare energie moet 70 tot 85 procent van de energie zijn in 2050 om de opwarming op 1,5 graden in 2100 te houden", schrijven de onderzoekers. Dat is nu 25 procent. "Als dat niet lukt, moeten er nieuwe methodes worden ontwikkeld om CO₂ uit de lucht te halen."

Sinds het begin van de industrialisatie in de negentiende eeuw is de temperatuur wereldwijd al met 1 graden gestegen. De effecten van de opwarming met 1 graad zijn nu al te zien: extreem weer, het stijgende zeeniveau en smeltende ijskappen

Het rapport van het Intergouvernementele Plan tegen Klimaatverandering is de uitwerking van de afspraken die in 2015 in Parijs zijn gemaakt. 

“Het klimaatakkoord van Parijs werd afgesloten om ervoor te zorgen dat de klimaatverstoring niet uit de hand zou lopen”, legt VTM-weervrouw Jill Peeters uit. “Het akkoord moet zorgt ervoor dat de gemiddelde temperatuur op aarde stijgt met minder dan twee graden Celsius.”

Maar het document, dat pas vandaag gepubliceerd werd, toont dus aan dat een opwarming van 1,5 graden Celsius al rampzalige gevolgen kan hebben. Indien de uitstoot van broeikasgassen niet massaal wordt teruggedrongen, kan de aarde die temperatuurstijging al vanaf 2030 bereiken.

“We zullen boven die anderhalve graad opwarming gaan”, zegt Jill Peeters. “Maar daarover moeten we niet wanhopen. Het heeft grote gevolgen, maar het kan ook dat we maar even de anderhalve graad halen en de temperatuur daarna opnieuw daalt.”

De Belgische milieubeweging roept eerste minister Charles Michel en minister-presidenten Geert Bourgeois, Rudi Vervoort en Willy Borsus op om de klimaatdoelstellingen stevig te verhogen en onze samenleving op weg te zetten naar een duurzame transitie. "Het klimaatbeleid moet vijf versnellingen hoger om een opwarming van meer dan 1,5 graden Celsius te vermijden", stellen de milieubewegingen Bond Beter Leefmilieu, IEW, Greenpeace en WWF in een reactie op het nieuwe rapport.

De milieubeweging waarschuwt dat als we het klimaatbeleid niet dringend een paar versnellingen hoger schakelen, we afstevenen op een klimaatopwarming van 3,5 graden Celsius of meer. "Dit zou een onomkeerbare impact tot gevolg hebben: verlies van biodiversiteit, de gedwongen migratie van miljoenen mensen, snel smeltende poolkappen en stijgende zeespiegels", klinkt het.

Het rapport stelt dat de netto-CO₂-emissies op mondiaal niveau nul moeten zijn tegen 2050. Daarvoor moeten de ontwikkelde landen koolstofneutraliteit bereiken rond 2040. De ambities voor 2030 van België (-35 procent CO₂) en Europa (-40 procent CO₂) moeten volgens de organisaties dus stevig naar boven worden bijgesteld.

"Onmiddellijke politieke maatregelen zijn noodzakelijk om deze maatschappelijke verandering in te zetten", klinkt het. "De regionale en federale Energie- en Klimaatplannen 2030 die nu op tafel liggen, zijn duidelijk niet op maat van deze uitdaging. Zowel de ambitie als de concrete maatregelen moeten dringend versterkt worden."

De milieubeweging zegt dat klimaatverandering nu vooral een onderwerp is dat de premier aanhaalt in zijn toespraken voor de Verenigde Naties of het parlement. "Dat is niet genoeg: het hoort de prioriteit te zijn van elke daad van zijn regering. Bovendien biedt de overstap weg van fossiele energievormen unieke economische mogelijkheden", aldus de milieuorganisaties. 

Volgens hen kan gevaarlijke klimaatverandering alleen afgewend worden door maatschappelijke doelstellingen voor een meer rechtvaardige en veerkrachtige wereld hoger op de agenda te plaatsen dan economische groei.