In WOI meegenomen door Duitse soldaten, nu terug in ons land: vier oorkonden uit verwoeste abdij van Mesen

In het Hauptstaatsarchiv in München werden onlangs enkele middeleeuwse oorkonden, afkomstig uit de in 1914 verwoeste abdij van Mesen, aan het Belgisch Rijksarchief overhandigd. Het gaat om stukken uit 1181, 1184 en 1475. In november 1914 werd Mesen met de grond gelijk gemaakt door het Franse leger, in een poging om de Duitsers te verjagen. “Het abdijarchief leek daarbij verloren te zijn gegaan”, zegt archivaris Hendrik Callewier. “Hetzelfde lot onderging trouwens een jaar later het middeleeuwse stadsarchief van Ieper, dat bij de verwoesting van de Lakenhallen in de vlammen opging. In 1915 kwamen er echter vanuit Duitsland berichten over archiefstukken, die door soldaten en officieren uit het puin waren opgevist en als souvenir mee naar huis genomen.”

Na de oorlog kwamen de waardevolle documenten terecht op zolders in Beieren en op heel wat andere plaatsen in Duitsland en de wereld. Duitse emigranten namen de oorkonden mee naar Nederland, Zweden en de Verenigde Staten. Op die manier belandde in het Metropolitan Museum in New York een 12de-eeuws charter van de abdij van Mesen. Een van oorkonden die werden overgedragen aan het Rijksarchief was in handen van de Ludwig-Maximiliansuniversiteit in München, de andere waren in het bezit van de familie Breitenbach. Die familie vond de stukken bij renovatie van een landhuis. De charters waren daar terechtgekomen via voorvader baron Kress von Kreitenbach, officier in het Duitse leger. De baron beschrijft in zijn dagboek de vondst op 11 november 1914. “In een klein huis vond ik tussen het puin verschillende oude documenten met gotische en romaanse zegels. Ik groef ze op en nam ze mee als souvenirs. Hier moet het archief of de bibliotheek geweest zijn.”

_{(Lees verder onder de foto)}

“Deze overhandiging draagt bij tot de reconstructie van één van de rijkste middeleeuwse kloosterarchieven van het land”, zegt Hendrik Callewier. “Aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog werden in de voormalige abdij van het West-Vlaamse Mesen honderden archiefdocumenten bewaard, waarvan de oudste uit de 11de eeuw dateerden. Het zijn stille getuigen van het bewogen middeleeuwse verleden van het kleine stadje als marktplaats en religieus centrum.”

Tijdens de eerste oorlogswinter was een compagnie soldaten uit Beieren in Mesen gelegerd. In de crypte van de voormalige abdijkerk werd een commandopost ingericht. Ook de jonge oorlogsvrijwilliger Adolf Hitler maakte deel uit van de eenheid. Hitler maakte tijdens zijn verblijf in Mesen verschillende tekeningen en schilderijen van de verwoeste abdij.” 

De afgelopen honderd jaar slaagde het Rijksarchief erin om ongeveer een vijfde van het abdijarchief te recupereren. Alle documenten worden in het Rijksarchief Brugge bewaard. Het merendeel is ondertussen gerestaureerd en raadpleegbaar voor onderzoek. “We hopen dat in de toekomt nog meer archiefstukken uit Mesen hun weg naar België terugvinden”, aldus nog Hendrik Callewier.