OPINIE Christine Van Broeckhoven: "Nog langer aarzelen met investeren in een gezond brein, kan leiden tot een deficit van de mensheid"

Zelf ben ik niet verrast. Pfizer is immers niet het enige bedrijf dat zijn onderzoek naar nieuwe medicijnen stopzet omdat de klinische testen geen noemenswaardig verschil toonden ten opzichte van patiënten die niet behandeld werden. De meeste van deze farmaceutische bedrijven hebben zich gebaseerd op dezelfde biologische hypothese van het ziekteproces in de hersenen. Het is ontgoochelend, maar je kan verwachten dat bedrijven na grote investeringen zonder resultaten beslissen om hun activiteiten te verminderen of te stoppen. In het geval van de ziekte van Alzheimer, was het initiële enthousiasme waarschijnlijk ook voorbarig en het voorgestelde ziekteproces te simpel.

Sinds Alois Alzheimer in 1906 de ziekte in detail beschreef, weten wij dat de ziekte van Alzheimer veroorzaakt wordt door een massaal verlies van hersencellen, met als resultaat een krimpend brein en het verlies van hersenfuncties zoals het geheugen, en verandering van gedrag, persoonlijkheid en emotie. In de krimpende hersenen ontstaan ophopingen die de werking van het brein verstoren. Halfweg de jaren 90 werden deze ophopingen het doelwit voor de ontwikkeling van nieuwe medicaties. Verschillende methoden werden getest om de vorming ervan te verhinderen of om ze te verwijderen, maar zonder succes. Wel vond men aanwijzingen dat de experimentele medicatie veel vroeger in het ziekteproces moest getest worden, zelfs al voor de eerste symptomen van de ziekte. 

Anderzijds, bleek ook dat deze ophopingen niet aanwezig waren bij alle patiënten met de ziekte van Alzheimer. Dit betekent dat de ziekte kan veroorzaakt worden door verschillende biologische stoornissen in bijvoorbeeld het immuunsysteem of de cholesterol metabolisme. Met andere woorden, er zal nooit één pil zijn voor Alzheimerdementie, maar meerdere, op maat van elke groep patiënten.

Het heeft lang geduurd alvorens men de complexiteit van deze dementie heeft willen erkennen. Er werd hardnekkig vastgehouden aan de eerste biologische hypothese als enige oorzaak. Mogelijks omdat de investeringen in dit onderzoek fenomenaal hoog waren, zowel in de farmaceutische industrie als bij sommige onderzoekers, en mislukken niet op de agenda stond. Mijn ervaring was dat de aanpak hardnekkig werd gepromoot en weinig ruimte liet voor nieuwe inzichten. Nu haakt de farmaceutische sector af en wacht op de zijlijn, paraat voor in het geval van een nieuwe doorbraak.

Nieuwe doorbraken kunnen enkel gerealiseerd worden door te investeren in het wetenschappelijk onderzoek en daar wringt het schoentje. Hoewel er wereldwijd besef is dat dementie en andere geestesziekten een bedreiging zijn voor het welzijn van onze maatschappij en de gezondheidszorg, is er weinig animo om afdoende te investeren. In contrast met de investeringen in kanker en cardiovasculair onderzoek, wordt er maar 10% geïnvesteerd in neurowetenschappen. 

Ook in België, komen extra financieringen door de overheid maar druppelsgewijs en zonder een lange-termijn visie. Wetenschappers dienen in competitie te gaan met elkaar waar samenwerking eerder de meerwaarde kan genereren. Het is moeilijk te vatten wat de redenen zijn voor dit aarzelend beleid. Is dit omdat ouderen mensen economisch minder interessant zijn? Gelooft men niet dat geestesziekten wel degelijke “echte” ziekten zijn? Of is men bang dat het ingrijpen in de hersenen een inbreuk kan zijn op het psyche van de mens? Wat het ook mogen wezen, nog langer aarzelen met investeren in een gezond brein in een gezond lichaam kan leiden tot een deficit van de mensheid, zo voel ik het aan althans.