Luchtvervuiling en vaccin-twijfel: dit zijn de 10 grootste bedreigingen voor onze gezondheid in 2019

Volgens de WHO is luchtvervuiling de gevaarlijkste omgevingsfactor voor je gezondheid. De microscopisch kleine deeltjes die je inademt uit vervuilde lucht, kunnen namelijk je longen, hart en brein aantasten waardoor je risico loopt op kanker, beroertes en hart- en longziekten. Zo sterven er elk jaar maar liefst 7 miljoen mensen vroegtijdig aan de gevolgen van luchtvervuiling.

Daarnaast waarschuwt de WHO ook voor de impact van de opwarming van het klimaat. Tussen 2030 en 2050 zou de klimaatopwarming zo’n 250.000 extra dodelijke slachtoffers eisen per jaar, onder andere door oververhitting, ondervoeding en malaria.

Ook nieuw: WHO waarschuwt nu officieel voor de ‘antivaxx’-beweging, de groeiende groep van ouders die weigeren om hun kind te vaccineren. Niet alleen in de Verenigde Staten, maar ook in Europa blijkt de vaccinatiegraad in sommige landen te dalen, wat de WHO wijt aan een soort van ‘vaccinatietwijfel’. Ouders blijken steeds vaker nogal terughoudend te staan tegenover de spuitjes. Vooral bepaalde hardnekkige fabeltjes (zie: “vaccins veroorzaken autisme”) en wantrouwen zouden aan de basis liggen.

In ieder geval heeft de beweging een bijzonder gevaarlijke bijwerking: de dalende vaccinatiegraad geeft besmettelijke ziekten wereldwijd vrij spel. Het aantal gevallen van mazelen is bijvoorbeeld al met 30 procent gestegen, ook in landen waar de ziekte bijna uitgeroeid werd. In Europa werd in de eerste helft van vorig jaar al 40.000 besmettingen vastgesteld, bijna het dubbele van dezelfde periode in 2017.

De WHO laat er geen twijfel over bestaan: de volgende grieppandemie zit eraan te komen. Alleen weet niemand wanneer die zal uitbreken of hoe ernstig het zal zijn. 

Een grieppandemie wordt veroorzaakt door een bepaald type van het influenzavirus waarvoor de wereldbevolking weinig of geen resistentie heeft opgebouwd. De meest dodelijke pandemie tot nu toe was die van de Spaanse griep in de jaren 20, waarbij tientallen miljoenen mensen stierven. Sindsdien is de medische wereld op z’n hoede: de WHO monitort de rondwarende griepvirussen voortdurend, zodat ze een potentiële pandemie snel kunnen opsporen.

Elk jaar sterven 41 miljoen mensen aan chronische ziekten, zoals diabetes, kanker en hartziekten. De aandoeningen zijn goed voor ruim 70 procent van alle doden wereldwijd.

Bovendien zijn de chronische ziekten aan een opmars bezig zijn. De WHO wijst vijf risicofactoren aan die je kans op een chronische ziekte doen stijgen: roken, te weinig beweging, overmatig gebruik van alcohol, ongezonde eetgewoonten en luchtvervuiling. 

Bijna één vierde van de wereldbevolking leeft in crisis. Denk aan hongersnood, oorlog of droogte. Zij hebben door de crisisomstandigheden geen toegang tot medische verzorging en zijn dus het kwetsbaarst voor ziekten en andere gezondheidsproblemen. Wereldwijd gaat het om 1,6 miljard mensen.

Een andere grote bedreiging voor onze collectieve gezondheid: we dreigen terug te worden geslingerd naar een tijd waarin een simpele longontsteking een doodvonnis betekent. Door een overmatig gebruik van medicatie als antibiotica, zijn bepaalde bacteriën, parasieten, virussen en fungi resistent geworden tegen diezelfde geneesmiddelen die hen moesten bestrijden. 

En die evolutie gaat verrassend snel. Zo blijkt tuberculose bijvoorbeeld steeds meer resistent te worden tegen medicatie. In 2017 waren er al 600.000 gevallen bekend met een vorm van tuberculose die opgewassen bleek tegen rifampicin, een antibioticum dat standaard als eerste geneesmiddel wordt ingezet.

Ebola kwam het afgelopen jaar wel vaker in het nieuws. In 2018 brak de ziekte twee keer uit in Congo, waarbij het zich snel verspreidde in drukbevolkte steden. De epidemie in het oosten van het land werd zelfs geklasseerd als op één na grootste uitbraak ooit.

Ebola wordt veroorzaakt door een virus. Symptomen zijn onder andere koorts, misselijkheid, diarree en in sommige gevallen zowel uitwendige als inwendige bloedingen. Sinds de uitbraak stierven ruim driehonderd mensen aan de ziekte.

Basisgezondheidszorg zou mensen “uitgebreide, betaalbare en gemeenschappelijke” medische zorg moeten aanbieden, aldus de WHO. Maar zulke gezondheidszorg is niet wereldwijd beschikbaar. Vooral in landen met lage of middelhoge inkomens laat de kwaliteit van de gezondheidszorg te wensen over, waardoor patiënten niet de zorg krijgen die ze verdienen. Een zwakke gezondheidszorg kan verschillende redenen hebben, zoals een verouderde infrastructuur of een gebrek aan middelen.

Dengue, of ‘knokkelkoorts’, is een dodelijk virus dat door muggen verspreid wordt. Aanvankelijk kwam dengue vooral voor in landen als Bangladesh en India, maar nu worden steeds meer gevallen ontdekt in andere regio’s. De ziekte verspreidt zich bijvoorbeeld naar minder tropische klimaten, zoals Nepal.

Ongeveer 40 procent van de wereldbevolking loopt het risico besmet te worden met dengue. Er zijn nu al zo’n 390 miljoen infecties per jaar, meldt de WHO.

Eén van de vaste verschijningen op de lijst: HIV. Er is al veel vooruitgang geboekt, zegt de WHO, zowel op basis van behandeling als preventie. Maar nog altijd sterven er ongeveer een miljoen mensen per jaar aan HIV of aids. Dat brengt de teller op ongeveer 35 miljoen dodelijke slachtoffers sinds het begin van de epidemie.

Bepaalde groepen lopen meer risico om te sterven aan het virus omdat ze bijvoorbeeld geen toegang hebben tot de nodige zorg, zoals prostituees, gevangenen of transgenders.

Bekijk ook: