Gebaseerd op door de nazi's ontlede mensen, nog altijd gebruikt in de operatiezaal

Op de website van de BBC getuigt de Amerikaanse chirurg Susan Mackinnon dat ze af en toe een beroep doet op de zogenoemde Pernkopf Atlas. Die is volgens haar op bepaalde vlakken zodanig gedetailleerd waardoor het boek uit de jaren 30 en 40 nog steeds een steun kan bieden tijdens complexe operaties.

De atlas was vooral in de jaren 60 beroemd om zijn gedetailleerde anatomische tekeningen. Dat de auteur Eduard Pernkopf een overtuigd nazi was, was algemeen geweten. Toen Pernkopf in 1943 rector van de Universiteit van Wenen werd, trad hij immers aan in nazi-uniform. Maar eind jaren 90 kwam aan het licht dat Pernkopf voor zijn tekeningen lichaamsdelen gebruikte van slachtoffers van het Hitler-regime.

Tijdens de oorlogsjaren werden de lichamen van de nazislachtoffers per twee in metalen kisten aan de universiteit geleverd. Die kreeg de lijken van het gerechtshof. Het ging om geëxecuteerde ‘criminelen’. Dat blijkt uit de archieven van het documentatiecentrum van het Oostenrijkse verzet.

“Sinds ik van de kwaadaardige afkomst van de atlas weet heb, stopte ik hem altijd veilig weg in mijn locker”, zegt Mackinnon. Uit een bevraging blijkt dat zij niet de enige neurochirurg is die een beroep doet op het boek. Zo bericht de BBC dat 13 procent van de bevraagde neurochirurgen aangeeft de atlas wel te gebruiken, 69 procent had daar op ethisch vlak ook geen problemen mee.

Medisch historicus Rabbi Polak deed onderzoek naar de ethische vraag en kwam tot de volgende conclusie. “De meeste Joodse autoriteiten zouden het toelaten om zulke afbeeldingen te gebruiken om mensenlevens te redden – onder de voorwaarde dat ze de geschiedenis van de atlas kennen.”

Een rondvraag van De Morgen bij ziekenhuizen en chirurgen leert dat het boek in Vlaanderen bekend is, maar niet meer wordt gebruikt omdat er voldoende alternatieven voor het werk van Pernkopf bestaan.