Doorbraak: eenvoudige bloedtest spoort succesvol kankers op voor symptomen opduiken

Vorig jaar berichtten we al over een bloedtest die vorsers van de universiteit van Californië ontwikkelden en die het DNA van tumoren opspoort. De wetenschappers ontdekten dat tumoren die in verschillende lichaamsdelen opduiken elk een eigen ‘voetafdruk’ hebben die een computer kan opsporen. Met de zogenaamde CancerLocator maakten ze een computertest die in een bloedstaal kanker kan opsporen en ook het type kanker identificeert.

Nu melden wetenschappers van de John Hopkins universiteit uit de Amerikaanse staat Maryland een nieuwe doorbraak: het CancerSEEK-onderzoek dat zij op punt zetten analyseert de waarden van acht eiwitten die bij kankerpatiënten vrijkomen. De test speurt daarnaast naar mutaties in 16 genen die op kanker kunnen wijzen.

Belangrijk daarbij is dat met de nieuwe bloedtest in 70% van de gevallen de kanker werd opgespoord. Bij eierstokkanker was dat 98%, bij borstkanker 33%.

De test is uniek omdat hij zowel naar gemuteerd DNA als naar eiwitten kijkt, stelt professor oncologie en biostatistiek Cristian Tomasetti. De test werd bij 1.005 patiënten geëvalueerd met uiteenlopende kankers: eierstok-; lever-, maag-, pancreas-, slokdarm-, darm-, long- en borstkanker. 

Wat CancerSEEK zo veelbelovend maakt, is dat hij toelaat om kanker al in een heel vroeg stadium op te sporen, zelfs nog voor er zichtbare symptomen opduiken. Pancreaskanker bijvoorbeeld vertoont zo weinig symptomen dat de diagnose pas heel laat valt, in een fase waar de ziekte al vergevorderd is en/of er uitzaaiingen zijn. Kansen op genezing zijn dan heel klein.

Hoewel de test niet alle kankers spot, identificeert hij wel heel wat kankers die anders niet zouden gedetecteerd worden, stelt professor oncologie Bert Vogelstein. 

"Dit is een grote stap richting vroegdetectie van de ziekte, waarmee we uiteindelijk levens zullen redden".

"Veel van de meest beloftevolle kankerbehandelingen die we vandaag hebben, komen slecht een kleine minderheid van kankerpatiënten ten goede. Als we vooruitgang boeken in de vroegdetectie van kanker, zullen we moeten erkennen dat geen enkele test alle kankers zal opsporen", waarschuwt hij.

"Deze test is de volgende stap in het verleggen van onze focus: van het latere naar het vroege stadium van de ziekte. Dat zal volgens mij op lange termijn belangrijk zijn in het verlagen van het aantal kankerdoden". 

Momenteel loopt een studie van CancerSEEK bij 10.000 mensen die op dit moment geen kanker hebben. Dat is de échte test voor de bruikbaarheid ervan. Als ook die studie succesvol is, hopen de onderzoekers over enkele jaren de bloedtest op grote schaal in de praktijk te kunnen toepassen.

De bloedtest zou op termijn omslachtige en voor de patiënt vervelende screenings en onderzoeken kunnen vervangen (een mammografie bij borstkanker of een colonoscopie bij darmkanker, bijvoorbeeld). "We zouden de bloedtest bijvoorbeeld standaard jaarlijks kunnen laten uitvoeren", zegt Tomasetti.

Over de kostprijs bestaat nog veel onduidelijkheid. CancerSEEK zou 500 tot 1.000 dollar per patiënt kosten.

De bevindingen werden gepubliceerd in het vakblad Science.