23 beulen van Breendonk terug in stadhuis

Tijdens de repressieperiode na de Tweede Wereldoorlog zijn in België om en bij de 60.000 processen over collaboratie gevoerd. Het meest beruchte ging van start in maart 1946: dat van de 23 beulen van Breendonk, vooral Vlaamse kampbewakers. Het proces was zo belangrijk dat verscheidene journaalfilms zijn gemaakt. Die zijn in alle Belgische cinema's vertoond. "Aangezien er op dat ogenblik nog niet veel televisies waren, waren bioscoopjournaals een belangrijk medium om nieuws te brengen", vertelt de voorzitter van de Kring voor Oudheidkunde, Herwig De Lannoy.


Dat de films voor het eerst in zeventig jaar vertoond kunnen worden, is te danken aan bestuurslid Geert Clerbout. De eindredacteur van Canvas ontdekte de beelden én de klankbanden - geen evidentie voor die periode - in het VRT-archief en maakte een ondertiteling. "De filmreportages over het proces zijn zo interessant omdat zij een beeld geven van de manier waarop journalisten en het publiek tegen de oorlogsmisdaden aankeken.


Het proces zelf was zeer belangrijk in de grotere context van de repressie. In de verslagen zijn veel aangrijpende beelden van de naziterreur en uit het kamp van Breendonk verwerkt. De boodschap was zoals dertig jaar voordien: 'Nooit meer oorlog!'."


Dat het proces plaatsvond in de raadzaal van het stadhuis van Mechelen en niet in een rechtbank is opmerkelijk. "Er werd gekozen voor een locatie met een grote symboolwaarde. De beklaagden verschenen voor een buitengewone rechtbank", verklaart De Lannoy.


De lezing start zaterdag om 15 uur en is toegankelijk voor alle geïnteresseerden. Inschrijven vooraf hoeft niet. Na de vertoning van een langere en drie korte films zal ondervoorzitter Marcel Kocken zijn herinneren aan het proces vertellen. Volgens hem hield het proces de hele stad in de ban. Hij bezit nog knipselmappen met artikels uit die tijd. "Op sommige plaatsen zal je iets anders lezen, maar de ter dood veroordeelden werden terechtgesteld in de toenmalige Delobbe-kazerne (aan de Edgar Tinellaan, red.)."

Marcel Kocken was zelf niet aanwezig als toeschouwer bij de terechtstellingen. "Ik ben zelf niet gaan kijken - je kan je wel indenken dat ik dat als twaalfjarige van mijn ouders niet mocht - maar iemand van de familie wel. Het was aanschuiven, want er mochten hoogstens vijfhonderd toeschouwers binnen. Het was bijna een volksfeest. En een drama. Een ter dood veroordeelde militair werden voor zijn executie met veel theater zijn strepen afgetrokken, een andere riep om de pastoor, een derde zong het Wilhelmus. Wist je dat er ook een Jood bij was?", vertelt Marcel Kocken. "Sommige van de rijkswachters die het vuurpeloton vormden, hadden zelf in Breendonk gezeten. Je zal het nergens op papier zien staan, maar zij mikten bewust onder de roos die op de rug van de aan een paal gebonden mannen was bevestigd. Sommigen hebben ze drie keer het genadeschot moeten geven. Het was een slachting."