In België worden dagelijks 50 mensen opgesloten in de gevangenis. 99% van al die gedetineerden komt ooit vrij. Sinds maandag 28 oktober worden gedetineerden gevolgd op hun weg naar buiten in de nieuwe VIER-reeks ‘Ooit Vrij’. De makers van het programma kropen een jaar lang achter de tralies en gingen op zoek naar antwoorden op enkele prangende vragen over gevangenisstraffen. De voorbije afleveringen kwamen de gevangenissen van Brugge, Dendermonde en Wortel al in beeld. In de komende afleveringen komt ook Leuven Hulp aan bod in de reeks. Twee mensen die prominent in beeld zullen komen in Leuven Hulp zijn gevangenisdirecteur Bert Vermeulen, die ook verantwoordelijk is voor de psychosociale dienst, en inrichtingshoofd Hilde Guffens. Beiden kijken met tevredenheid terug op hun aandeel in de reeks van Woestijnvis. 

“Toen we in september 2018 werden benaderd door Woestijnvis voor een programma over de gevangenis waren we al snel geneigd om in te gaan op die vraag”, vertelt Hilde Guffens. “Men wou een realistisch beeld geven van het leven in de gevangenis en de directeurs waren blij met dat opzet. Dankzij ‘Ooit Vrij’ krijgt de samenleving een juister beeld van wat er gebeurt binnen de gevangenismuren. Het is een wereld die veel mensen –en gelukkig maar- niet kennen maar we hebben niets te verbergen. In het programma openen we de zwarte doos die zich tussen de dag van opsluiting en die van vrijlating bevindt, wat voor velen buiten ongekend is.”

Bert Vermeulen weet dat als geen ander want hij bouwde al een hele carrière uit in meerdere gevangenissen in ons land. De gevangenisdirecteur benadrukt nogmaals het belang van de psychosociale dienst om een geleidelijke en doordachte terugkeer van gedetineerden naar de maatschappij mogelijk te maken. “We waren erg tevreden dat Woestijnvis uiteindelijk koos voor de psychosociale dienst als rode draad in het programma”, vertelt Bert Vermeulen. “Het is niet zo dat we iemand opsluiten en dat er daarna niets meer gebeurt tot aan de vrijlating. Integendeel, er wordt binnen de gevangenismuren heel hard gewerkt. Van werken aan motivatie tot het aanpakken van een eventuele verslavingspolitiek…Onze verantwoordelijkheid begint van zodra we iemand opsluiten in de gevangenis.”

Blijft de vraag: werkt die aanpak? “Vaak wel maar niet altijd”, zegt Hilde Guffens. “Voor mij is het een verhaal van verantwoordelijkheden, wat er in het verleden bij de dader ook tot het plegen van feiten heeft geleid. Het is aan de gedetineerden om hun toekomst opnieuw uit te tekenen en het is aan ons om er alles aan te doen om dat plan mee te laten slagen. Soms is er sprake van een valse start want er komt niets vanzelf. Het gebeurt dat gedetineerden afstand doen van hun begeleidingstraject maar net zo goed gebeurt er iets magisch, vaak dankzij het harde werk van de mensen van de psychosociale dienst en andere hulpverleners . De voorwaardelijke invrijheidsstelling (VI) is voor de samenleving dan ook een betere optie dan de gedetineerde zijn of haar volledige straf te laten uitzitten en vervolgens plots te laten vrij gaan. In dat laatste geval heb je immers helemaal geen stok achter de deur meer. VI geeft nog een vorm van toezicht en laat meer begeleiding toe”, besluit Hilde Guffens.

Minister van Justitie Koen Geens is het alvast volmondig eens met Hilde Guffens. “Gedetineerden die penitentiair verlof krijgen, kunnen zich voorbereiden op een eventuele terugkeer naar de samenleving. Dat is sowieso beter dan hen van de ene dag op de andere vrij te laten zonder begeleiding. Ik begrijp dat het voor mensen niet altijd duidelijk is waarom bepaalde beslissingen worden genomen door rechters. ‘Ooit vrij’ geeft een unieke inkijk in de werking van justitie en het verloop van dit soort beslissingen.”