“Daar zit ‘m!”: op zoek naar de ijsvogel in het Provinciedomein

“De naam van de ijsvogel heeft dus niks te maken met de weersomstandigheden,” zegt Sven, “maar met de kleur van het vogeltje. Het schijnt een verbastering te zijn van het Duitse ‘Eisvogel’, wat zoveel betekent als ‘ijzer’. Dat verwijst naar de roestige kleur van de veren.” Meteen ook de reden waarom het kleine vogeltje zoveel bewonderaars heeft. “Soms heb ik het gevoel dat mensen hier zo goed als wonen om het beestje te zien. We hebben er een drietal in het Provinciedomein zitten, maar zelfs als we zouden weten waar ze nesten zou ik het niet zeggen. Dat zou te veel volk op de been brengen.” De ijsvogel heeft het niet altijd gemakkelijk gehad. “In de jaren zeventig en tachtig waren de beken te zwaar vervuild, waardoor de kleine visjes die de ijsvogel eet niet konden overleven. De laatste jaren zien we er opnieuw meer. Toch wel een klein succesje, want de ijsvogel heeft een signaalfunctie: als die hier kan overleven is het goed gesteld met de biotoop.” 

Sven neemt ons mee naar een rustig plekje aan een beekje, met overhangende takken, en de restanten van een beverdam. “Dat zijn de ideale omstandigheden. De ijsvogel zet zich op een lage tak en kijkt naar het water. Er moet voldoende schaduw zijn, want te veel reflectie is uit den boze.” Als hoofdman van de dienst ecobeheer kent  Sven de ecologische waarde van dood hout. “Sommige mensen zien dit misschien en vinden het rommelig. Maar voor de ijsvogel, en voor andere soorten trouwens ook, is het veel gezonder. Vroeger zou zo’n dode boom meteen worden gekapt. Nu laten we die liggen. Tussen de takken in het water zoeken waterorganismen beschutting, ideaal dus voor de ijsvogel om te vissen. Vossen gebruiken de omgevallen bomen als brug naar dit eilandje.” Klinkt logisch, maar de ijsvogel, die laat zich voorlopig niet zien. 

Criticasters van het ecologische natuurbeheer dat Sven voorstaat klinkt dit misschien nogal lui in de oren. “Ik kan je verzekeren: het is hard werken. We vinden het bijvoorbeeld belangrijk om onze uitstoot tot het minimum te beperken. Maaien met de zeis: dat voel je”, lacht Sven. De wilde stukken natuur ogen dan wel chaotisch, er is een zekere orde. “Hier hebben we bijvoorbeeld een dammetje gecreëerd, zodat er verval is, en er stroming ontstaat. Dat bevordert dan weer de waterkwaliteit.” Afgekeken van de bever, die zich trouwens ook permanent genesteld heeft in het Provinciedomein.  

Sven spitst intussen de oren. “Wie een ijsvogel wil zien, moet luisteren.” Maar voorlopig blijft het stil. “Wat de waterkwaliteit betreft, de overstromingen tijdens de zomer heeft die geen goed gedaan.” Dat klinkt tegenstrijdig. “In de beek hier stromen rioolwater en meststof. Stroomt de beek over, raakt ook de grote vijver vervuild. Twee weken later ziet het water dan helemaal groen. Algen. De ecologische schade op lange termijn valt moeilijk uit te drukken.” Het domein oogt dan wel kerngezond, de realiteit is minder rooskleurig. “Die fontein daar, ik noem dat een infuus. Als we die zouden afzetten leeft er geen vis meer in die vijver. We merken bovendien dat bepaalde boomsoorten het erg moeilijk hebben. De droogte heeft de bomen verzwakt, waardoor ze vatbaarder zijn voor ziektes.” 

“Kijk, ik ben op veel plekken in de wereld geweest, maar dit lapje grond heb ik echt in mijn hart gesloten.” En daar is Sven niet de enige in, blijkens de vele wandelaars. Sommigen met een lens ter grootte van een onderarm. “Sinds de coronacrisis merken we dat het enthousiasme voor natuurfotografie sterk verhoogd is. Alle informatie is tegenwoordig ook veel toegankelijker geworden.” Een evolutie die volgens Sven vooral toe te juichen valt. “Kijk, als de hoeveelheid mensen schade zou berokkenen is dat natuurlijk spijtig. Maar zoveel enthousiasme is volgens mij vooral een aanwinst voor de natuur.”

“Daar zit ‘m!” roept plots iemand. “Bij het brugje.” Zou het dan toch, op de valreep? Sven tuurt door zijn verrekijker, op zoek naar een glimp. Helaas. “Sorry mannen”, verontschuldigt Sven zich. “Maar zo werkt het nu eenmaal. Wie een ijsvogel moet veel geluk, of veel geduld hebben.” De teleurstelling knaagt ergens, want de plicht roept. Maar een verloren voormiddag? Oordeel vooral zelf.