Na borstkanker heeft 1 op de 3 nog jarenlang pijn. Expert legt uit wat helpt: “Pijnstillers maken het erger

Oktober is borstkankermaand, en dan gaat er veel aandacht naar de preventie, zoals het checken van je borsten, en de verschillende behandelingen. “Terecht”, zegt onderzoekster en therapeut Eva Roose (VUB). “Dat heeft ervoor gezorgd dat het aantal borstkankeroverlevers stijgt, wat geweldig nieuws is. Maar de keerzijde van de medaille wordt soms vergeten. Het betekent ook dat steeds meer mensen na hun behandelingen blijven worstelen met neveneffecten zoals pijn en vermoeidheid.”

De diagnose ‘kankervrij’ betekent dus niet voor iedereen het einde van het verhaal. Bijlange niet zelfs. “Een op de drie ex-borstkankerpatiënten heeft achteraf chronische pijn. Dan gaat het over pijn die langer dan drie maanden aanwezig is. Die kan zich overal in het lichaam bevinden en is erg gevarieerd, van stekend tot tintelend of eerder zeurend. En een groot deel heeft last van gewrichtspijnen in de voeten, handen, benen, armen of rug.”

Roose vertelt dat die chronische pijn met ups en downs gaat. “Chronische pijn volgt een golfpatroon: de ene dag gaat goed, de andere dag gaat minder. Maar dat kan wel jaren blijven aanslepen. Soms vijf tot tien jaar. Ik ken zelfs een borstkankeroverlever die na zestien jaar nog steeds pijnklachten heeft.”

Die verdomde pijn kan allerlei oorzaken hebben. “Radiotherapie en chemotherapie kunnen pijnklachten veroorzaken. Ook een operatie kan schade toebrengen aan zenuwen, spieren of ander weefsel. Dat heeft niets te maken met slordige chirurgie, of zo. Het is gewoon onoverkomelijk als je moet opereren om kanker weg te halen”, vertelt de onderzoekster. “Wie een litteken heeft bij een borst, kan eveneens pijn ervaren als hij of zij de arm omhoog heft. Maar eigenlijk is dat niet slecht. Je lichaam geeft dan een pijnsignaal om te vermijden dat het litteken verder openscheurt en goed kan genezen.”

Zulke schade herstelt zich meestal na drie maanden, stelt Roose. Het lichaam is namelijk in staat zich aan te passen en de pijnklachten dus ook aan te pakken. “En toch zien we dat veel mensen nog langer blijven rondlopen met pijn.” Dat heeft volgens de onderzoekster te maken met de mentale weerslag die achteraf volgt. “Mensen die pijn ervaren na de behandelingen, krijgen vaak een emotionele klap. Ze krijgen te maken met gevoelens van onmacht en onrecht: waarom werden zij getroffen? Waarom hebben zij die zware behandelingen moeten ondergaan? En waarom moeten ze nu blijven leven met pijn?”

Volgens Roose zijn die gevoelens perfect normaal, maar kunnen ze wel de pijn in stand houden. “Vergelijk het met het geven van een presentatie. Wie dan veel stress heeft, kan ook rugpijn of buikpijn ervaren. Dat is een typische reactie van je lichaam. We zien iets gelijkaardig wanneer iemand de diagnose van borstkanker krijgt, de behandelingen doorloopt en achteraf nog pijn ervaart. Je gaat dan door een emotionele rollercoaster. Een fysiek gevolg daarvan is dat je zenuwen gevoeliger worden, waardoor ze makkelijker pijn creëren.” Met andere woorden: door die gevoelens van onmacht en onrecht kan je dus onbewust gevoeliger worden voor pijn.

_{(Lees verder onder de foto.)}

Door bewust te weten hoe je met chronische pijnklachten moet omgaan, kan de gevoeligheid van zenuwen, en dus ook pijnklachten, worden verminderd. In een nieuw onderzoek zal Roose samen met enkele collega’s proberen in te zetten op die gevoelens van onrecht bij een aantal ex-borstkankerpatiënten. “We willen hen helpen hun focus te verleggen naar wat zij echt opnieuw willen kunnen in hun leven. Zo geven we hen weer hoop op een vreugdevoller leven.”

Tot nu toe zijn deze pijnklachten niet makkelijk te behandelen. “Meestal worden pijnstillers voorgeschreven. Dat gaat van lichte medicatie, zoals paracetamol of ibuprofen, tot zwaardere opioïden. Die pilletjes kunnen op de korte termijn de pijn verminderen. Maar toch merken we dat velen op lange termijn niet geholpen zijn met pijnmedicatie alleen.”

Meer zelfs: volgens Roose kunnen pijnstillers de situatie verergeren. “Als je gedurende een lange tijd pijnmedicatie slikt, dan kunnen je zenuwen gevoeliger worden voor pijn. En dan ga je nóg meer of zwaardere pillen slikken. Zo kom je in een vicieuze cirkel terecht. Dat heeft een heleboel nadelen. Enerzijds financieel, want die pijnmedicatie kost veel geld. Anderzijds is het slecht voor je gezondheid, want het beïnvloedt je maag, darmen en zelfs je slaap.”

Nog iets dat soms gebruikt wordt om de pijn te behandelen: ‘transcutane elektrische neurostimulatie’ geven. Of kortweg: TENS. Dat is een apparaatje dat zwakke elektrische stroompjes afgeeft, die de pijnprikkels moeten overstemmen. “Sommige patiënten kunnen daarvoor in aanmerking komen”, bevestigt Roose, “maar opnieuw nemen ze de oorzaak van de pijn niet weg. Het is dus belangrijker dat we de pijn niet alleen behandelen met stroomstootjes of medicatie, maar dat we ook proberen om de zenuwen sterker te maken en de borstkankeroverlever er mentaal weer bovenop te krijgen.”

André kreeg 25 jaar geleden borstkanker. “Bij de gynaecoloog noemden ze me meermaals ‘mevrouw Pauwels’” (+)

Ons land kent meeste diagnoses van borstkan­ker ter wéreld: wat doen Belgische vrouwen best anders?

“Onze borsten zullen nooit meer dezelfde zijn.” 3 ‘gewone’ vrouwen ontwerpen nieuw lintje voor Pink Ribbon