5 procent van de Vlaamse meisjes spijbelt omdat ze geen maandverband kunnen kopen: “Hygiëne is een basisrecht”

Het is vanzelfsprekend dat een vrouw maandelijks menstrueert, maar tampons en maandverband kunnen kopen is dat minder. Menstruatiearmoede of period poverty betekent dat je niet over voldoende financiële middelen beschikt om menstruatieproducten aan te schaffen.

In 2020 keurde het Schotse parlement de nieuwe wet goed, die sinds gisteren officieel in werking is getreden. Voortaan zijn lokale overheden en onderwijsinstellingen in het land verplicht om gratis maandverbanden en tampons aan te bieden. Het initiatief moet menstruatiearmoede, wereldwijd een groot probleem, tegengaan. België hinkt op dat gebied nog achterop, al liepen er wel al lokale proefprojecten in Wallonië en Gent.

De non-profitorganisatie Caritas Vlaanderen deed eind 2019 een bevraging omtrent menstruatiearmoede. Zo’n 2.600 vrouwen tussen 12 en 25 jaar gingen hierop in. Daaruit blijkt dat een op de acht vrouwen soms niet voldoende geld heeft om menstruatieproducten te kopen. Bij vrouwen die in armoede leven, loopt dat op tot bijna een op twee, namelijk 45 procent. Je moet weten: een vrouw spendeert gemiddeld zo’n 10 tot 12 euro per maand aan niet-herbruikbare menstruatieproducten, volgens een studie bij 2.000 vrouwen tussen 18 en 55 jaar. Dat komt neer op zo’n 5.920 euro in het voortplantingsleven.

Menstruatiearmoede heeft een grote impact op het mentaal welzijn van vrouwen. “Je bent mentaal voltijds bezig met te overleven, en dat is een zware opgave”, zegt Rita Van Even, coördinator voor regio Leuven bij de vzw BruZelle. BruZelle is organisatie die menstruatiemateriaal gratis en discreet uitdeelt aan vrouwen in een moeilijke leefsituatie.

_{(Lees verder onder de foto.)}

“Je dagelijks zorgen moeten maken om een geldtekort zorgt op zich al voor veel stress”, gaat Van Even verder. “En daar komt die menstruatie dan nog eens bovenop. Er zit sowieso al een taboe op menstruatie. Het is voor velen moeilijk om toe te geven dat ze hun maandstonden hebben. Het feit dat je daarbovenop ook het geld niet hebt om het nodige materiaal te kopen, zorgt voor een serieuze deuk in je zelfvertrouwen en gevoel van veiligheid.”

Daarbuiten is het onhygiënisch en gevaarlijk om te lang hetzelfde maandverband te gebruiken of dezelfde tampon in te houden. “Menselijke hygiëne is naar mijn mening een basisrecht”, zegt Van Even. “Bij de tampons die we uitdelen zit altijd een waarschuwing. We adviseren om maximaal zes uur dezelfde tampon te gebruiken.” Te lang dezelfde tampon inhouden, verhoogt namelijk het risico om het toxischeshocksyndroom (TSS, in de volksmond ook wel ‘tamponziekte’ genoemd) op te lopen. TSS is een bacteriële infectie die onder andere veroorzaakt kan worden door het te lang laten zitten van een tampon. 

Uit het onderzoek van Caritas bleek verder dat 5 procent van de Vlaamse meisjes al eens heeft gespijbeld omdat ze geen maandverband of tampons konden kopen. Bij meisjes in armoede loopt dit op tot 15 procent. “Dit is een van de redenen waarom ik in Tienen, Leuven, Landen en Diest kastjes met menstruatieproducten heb omhoog gehangen in 38 scholen”, zegt Van Even. “In die kastjes vind je zakjes met tien stuks maandverband of tampons. Ik heb bewust voor zakjes van tien stuks gekozen zodat de meisjes dat discreet in hun boekentas kunnen wegstoppen. Zo zijn ze voorzien voor de nacht én de volgende schooldag.”

“In veel van de scholen reageerden ze met: ‘Wij hebben materiaal ter beschikking op het secretariaat, ze mogen dat altijd hier komen vragen.’ Dat is een goede oplossing als iemand eenmalig een accidentje heeft en geen materiaal bij zich heeft. Zelfs dan is het al een pijnlijke zaak. Maar elke maand naar het secretariaat moeten stappen, dat is een heel ander verhaal. Een kastje op een discrete plaats is veel toegankelijker.”

“Die meisjes komen vaak uit kansarmoede. Hun enige kans om te ontsnappen aan die armoede is onderwijs. Dat is cruciaal. Daarom is het van uiterst belang dat ze naar school komen en niet wegblijven vanwege zo’n stomme reden.”

_{(Lees verder onder de foto.)}

“Er zijn ook heel wat mensen die zeggen dat vrouwen dan maar een cup moeten kopen, want die kun je hergebruiken. Maar er zijn veel meisjes en vrouwen die het al moeilijk vinden om over te stappen op een tampon, laat staan een cup. Cups zijn trouwens duur, je moet klaar zijn om ze te willen gebruiken en het moet binnen je cultuur passen. Daarnaast moet je altijd beschikken over water om het uit te spoelen. Maar een schoolmeisje gaat niet uit de wc komen en met haar cup tot aan de lavabo wandelen. Veel vrouwen en jonge meisjes zijn met andere woorden ‘gedoemd’ om het te doen met maandverbanden.” 

Buiten de kastjes op scholen heeft BruZelle verschillende inzamelpunten verspreid over heel België. “Die inzamelpunten kunnen overal staan: in supermarkten, cafés, bij apothekers en noem maar op”, zegt Van Even. “De bedoeling is dat mensen overschot van hun eigen materiaal of producten die ze in de winkel kopen doneren in de inzamelbox. Deze boxen worden leeggemaakt en verzameld in onder andere Brussel, Leuven, Lommel, Namen en Charleroi, waar onze plaatselijke werkingen zijn. Vervolgens verdelen we het materiaal per 20 stuks in zakjes van gerecupereerde stoffen, gemaakt door onze vrijwilligers.

“Het voordeel van die zakjes is dat je het menstruatiemateriaal op een discrete manier kan overhandigen. Bij de voedselbank is het, ook voor mannen, makkelijker om te vragen ‘heb je nog een zakje?’, dan ‘heb je nog maandverband?’. Dat heeft weer te maken met de schaamte die er heerst rond menstruatie. De zakjes mogen ze ook bijhouden. Wij beschouwen dat als een cadeautje aan mensen die al weinig hebben.”

_{(Lees verder onder de foto.)}

Bovendien slaat de vzw ook de handen in elkaar met Saforelle, een onderneming gespecialiseerd in hygiëne en intieme verzorging, ter ere van Wereld Menstruatiedag. De twee organisaties zullen vandaag honderden pakketten met hygiëneproducten uitdelen in Leuven en Tienen. “Als verzorgingsmerk willen we er voor iedereen zijn. Precies omdat hygiëne, ook voor de intieme zone, een basisrecht is. Je mag het belang ervan niet onderschatten. Met deze actie willen we ons steentje bijdragen en de cyclus van menstruatiearmoede doorbreken. Tegelijk hopen we dat onze verzorgingsproducten vrouwen zullen helpen om het vertrouwen in hun intimiteit terug te winnen”, zegt Louise Thevelin, Brand Manager Women’s Health bij Saforelle.

Maar is één dag in het jaar wel genoeg om deze problematiek de wereld uit te helpen? “Armoede zou op een globaal leven moeten worden aangepakt”, zegt Van Even. “Er zijn voorstanders van menstruatieproducten volledig gratis te maken voor iedereen, maar daar ben ik persoonlijk niet voor. Het lijkt me beter om doelgericht vrouwen te helpen om uit de armoede te komen en hen te ondersteunen in hun kwetsbare situatie. Om ervoor te zorgen dat zij op een goedkopere manier aan materiaal kunnen geraken.”

“Er gaat naar mijn mening te weinig aandacht naar menstruatie in het algemeen. We hebben te maken met een dubbel taboe: menstrueren én armoede. De helft van de mensheid menstrueert de helft van haar leven, maar toch blijft dat iets waar we ons voor schamen en niets over mogen zeggen. Als we hierover al opener kunnen zijn, kunnen we ook menstruatiearmoede bespreekbaarder maken. Zolang je je voor het ene schaamt, zal je niet voor het ander uitkomen.”

Redactrice Roxanne vergelijkt goedkope menstruatieslips met dure: “Je zou denken dat de naden loslaten door het vele wassen, maar nee”

“Vervang je tampon om de 4 uur”: dit moet je weten over toxischeshocksyndroom