Grote verdeeldheid binnen EU over reactie op hoge energieprijzen

Tegen de achtergrond van de hoge stroomprijzen voeren Spanje, Frankrijk en enkele andere landen al wekenlang campagne voor grondige aanpassingen aan de elektriciteitsmarkt, waar de groothandelsprijzen worden bepaald door de duurste brandstof die nodig is om aan de vraag te voldoen. De goedkope hernieuwbare energiestoffen komen eerst op de markt, maar bij een stijgende vraag zet het dure gas de prijs. 

Frankrijk en Spanje kanten zich tegen die automatische koppeling, maar ze kregen in de aanloop naar de bijzondere ministerraad in Luxemburg tegengas van Duitsland, Nederland, Luxemburg en zes andere lidstaten die in een gemeenschappelijke verklaring argumenteerden dat de piek van de energieprijzen niet het gevolg is van het huidige marktmodel, dat volgens hen het beste is om productie uit hernieuwbare energie te stimuleren.

De Luxemburgse minister Claude Turmes zei bij aankomst op de ministerraad dat ook Zweden en België de verklaring steunen, maar bij federaal minister Tinne Van der Straeten (Groen) beklemtoont men dat ons land de tekst niet heeft ondertekend en eerder een tussenpositie inneemt. 

Wel deelt ze een aantal bekommernissen met de negen lidstaten. "De interne energiemarkt is de laatste decennia geleidelijk aan tot stand gekomen en is vandaag één van de meest performante van heel de wereld. Het systeem is niet zaligmakend, maar moet ook niet overboord gegooid worden", aldus Van der Straeten. 

Eurocommissaris voor Energie Kadri Simson zette na afloop de verdiensten van het huidige marktmodel voor de groene transitie en het investeringsklimaat in de verf. "Ik blijf ervan overtuigd dat het huidige systeem het beste is om schone en betaalbare energie te leveren en we hebben vandaag van vele ministers gehoord dat we geen toevlucht moeten nemen tot roekeloze beslissingen", stelde ze vast. Het is de Estse Eurocommissaris ook "niet helemaal duidelijk hoe een systeem met prijzen voor verschillende stroombronnen in de praktijk zou werken en hoe dit beter zou zijn dan het huidige model".

Simson wees erop dat hernieuwbare energie in 2020 voor het eerst de fossiele brandstoffen onttroonde als belangrijkste bron voor elektriciteitsproductie. In dat uitzonderlijke coronajaar, waarin de vraag instortte, genereerden hernieuwbare bronnen 38 procent van de stroom, fossiele brandstoffen 37 procent. Ook andere ministers beklemtoonden dat het versnellen van de groene transitie het beste antwoord op lange termijn blijft. “België heeft beslist om de capaciteit voor offshore wind te verdrievoudigen. Dit behoort tot de best mogelijke manier om zich te beschermen tegen buitensporige prijzen", luidde het bij Van der Straeten. 

Met een ontkoppeling van gas- en stroomprijzen wil nucleaire grootmacht Frankrijk vermijden dat de goedkopere prijzen van kernenergie automatisch worden afgestemd op die van gas. Spanje, dat om een aantal redenen veel kwetsbaarder is voor hoge gasprijzen dan andere lidstaten, ijvert ook voor een plafonnering van de gasprijs. Madrid wil bovendien dat lidstaten in uitzonderlijke tijden de toestemming krijgen om de prijszetting van stroom aan te passen aan hun specifieke situatie en energiemix.

De Commissie heeft voor de korte termijn een aantal maatregelen opgelijst die de lidstaten kunnen nemen om de energiefactuur te verlichten voor kwetsbare consumenten en bedrijven. 19 lidstaten, waaronder België, hebben intussen actie ondernomen. Daarnaast toont de Commissie zich ook bereid om verder onderzoek te doen naar een aantal andere opties op middellange termijn, zoals het gezamenlijk aankopen en opslaan van gas, een maatregel die eveneens door Spanje wordt bepleit.