Fiscus mag wet overtreden bij huiszoekingen: onrechtmatig verkregen materiaal kan als bewijs dienen

Fiscale ambtenaren mogen zich tijdens de werktijden aanmelden in alle kantoren en werkplaatsen om er de beroepsactiviteiten te controleren. Ook mogen ze alle boeken en bescheiden die zich in de lokalen bevinden onderzoeken. 

Voor particuliere woningen is de wetgever strenger. Hier mogen de fiscale ambtenaren alleen de lokalen doorzoeken tussen 5u ’s ochtends en 9u ’s avonds en dat met machtiging van de politierechter. Voor woningen met een gemengd privé-/professioneel gebruik geldt dan weer dat er in de hele woning beroepsmatig zaken kunnen gebeuren en dat de fiscus dus elke ruimte kan doorzoeken.

Het Hof van Cassatie sprak zich vorige week uit over een huiszoeking door de Bijzondere Belastinginspectie in 2013. Daarbij werden met machtiging van de politierecht ook privévertrekken doorzocht en documenten meegenomen. Toch verkregen de belastingplichtigen na een geding in eerste aanleg dat ze een deel van de in beslag genomen documenten terugkregen. Het hof van beroep ging nadien nog een stap verder en stelde dat de fiscus geen gebruik kan maken van de gegevens die werden aangetroffen en/of gekopieerd bij de uitgevoerde visitaties van de particuliere woningen of bewoonde lokalen. Uit niets blijkt immers dat de belastingplichtigen vooraf kennis hadden van de machtiging en dus van de mogelijkheid om zich tegen het bezoek te verzetten.

Het Hof van Cassatie gaat hier nu echter niet mee akkoord. Dat bewijsmateriaal op een onrechtmatige manier is verkregen, belet niet dat het toch kan worden gebruikt. Het is niet omdat er een fout(je) is gebeurd, dat het hele onderzoek nietig is. Hier moet worden uitgemaakt of het gebeuren het recht van de belastingplichtige op een eerlijk proces in het gedrang brengt. En dat is niet gebeurd. Bijgevolg verbreekt Cassatie het arrest van het hof van beroep en moet de zaak voor een ander hof worden overgedaan.

“Er zijn argumenten om te besluiten dat een fout in een onderzoek niet altijd meteen tot een volledige vernietiging ervan moet leiden”, zegt professor fiscaal recht Michel Maus. “Maar je blijft hier wel zitten met het feit dat de fiscus de wet mag overtreden zonder dat er voor de belastingplichtige een vorm van rechtsherstel is, terwijl zijn rechten toch zijn aangetast. In Nederland is dat wel geregeld. Daar wordt een onderzoek evenmin meteen nietig verklaard bij de eerste fout, maar krijgt de gecontroleerde een korting bij een eventuele boete. We zouden ook in België een maatschappelijk debat moeten kunnen voeren over wat er moet gebeuren als de fiscus de wet overtreedt en er toch geen vernietiging van het onwettig verkregen bewijsmateriaal volgt.”

De regeling kan overigens ook in het omgekeerde geval spelen. Maus: “Je mag geen gesprekken opnemen zonder toestemming, maar veronderstel dat dit toch gebeurd is. In dat geval kan een rechter toch beslissen dat er met bewijsmateriaal wel degelijk rekening wordt gehouden.”

Ook Belgische fiscus kijkt na Pandora Papers met argusogen naar ontduiking via belastingparadijzen. “Ik zou zelfs ‘groten der aarde’ offshoreconstructie niet meer aanbevelen” (+)

Professor fiscaal recht Michel Maus doet oproep aan overheid: “België als fiscaal en parafiscaal gidsland: wat heb je daar aan als de rest van Europa niet volgt?” (+)

Hoe kan rijkentaks er deze keer wél komen? “Pak vooral speculatie aan” (+)