Expo 'Zot van Dimpna' toont gerestaureerde panelen van majestueus altaarstuk rond leven van heilige Dimpna: “Hiermee komt Dimpna weer thuis”

Voor het altaarstuk is het een echte thuiskomst in Geel en bij uitbreiding de Kempen. De heilige Dimpna is de patroonheilige van de Barmhartige Stede en wordt tijdens dit Dimpnajaar uitgebreid gevierd. Bovendien was schilder Goossen Van der Weyden, kleinzoon van de Vlaamse primitief Rogier Van der Weyden, dan wel afkomstig uit het Antwerpse maar hij vervaardigde het kunstwerk in opdracht van Antoon Tsgrooten, de abt van de abdij van Tongerlo.

De acht panelen maakten oorspronkelijk deel uit van een majestueus drieluik dat een tijdje in de abdij hing, maar werden de eeuwen nadien verzaagd, verwaarloosd, gestolen, verkocht en uiteindelijk gewoon vergeten. Tot de panelen werden verkocht aan The Phoebus Foundation, dat de kunstwerken gedurende drie jaar onderwierp aan een grondige restauratie en onderzoek. Nu zijn de panelen eindelijk klaar om getoond te worden aan het publiek.

“Deze werken werpen een heel nieuw zicht op hoe een kunstenaarsatelier in de vroege zestiende eeuw werkte”, vertelt kunsthistorica Katharina Van Cauteren, stafchef van The Phoebus Foundation. “Zo blijkt dat Van der Weyden vooral een ondernemer was die aan het hoofd stond van een goed geolied schildersatelier. Via de nieuwste technologische methodes konden we onder de verflagen van het schilderij kijken en ontdekten we bijvoorbeeld waarom de kunstenaar zich zo vaak bedacht en niet schilderde wat hij oorspronkelijk tekende.”

Sven Van Dorst, die sinds 2016 aan het hoofd staat van het restauratieatelier van The Phoebus Foundation, nam de panelen samen met zijn team onder handen. Oorspronkelijk telde het altaarstuk acht panelen aan de binnenkant, maar één exemplaar is spoorloos. Een kopie uit de achttiende eeuw van die scène was gelukkig wel voorhanden voor een digitale reconstructie. “Toen ik in 2017 voor het altaarstuk stond, waren er verschillende structurele problemen. Het is een heel intens proces geweest dat jarenlang in beslag heeft genomen. Ik heb meer tijd met het altaarstuk doorgebracht dan de schilder zelf”, lacht Van Dorst. 

“Er was niet enkel de restauratie, maar ook de verschillende onderzoeken. In het altaarstuk ontdekten we bijvoorbeeld verschillende portretten van mensen die verschilden van de hoofdrolspelers. We gaan ervan uit dat dat parochianen uit Tongerlo zijn. In zo'n altaarstuk opgenomen worden, moet voor hen echt prestigieus zijn geweest. Zo is dit stuk meer verankerd in de lokale gemeenschap dan we oorspronkelijk dachten. Het gaat ook niet over mirakels, maar om wat Dimpna hier kwam doen. Dit is ongetwijfeld een van de mooiste restauraties die ik al heb mogen doen.”

Het altaarstuk vertelt het levensverhaal van de heilige Dimpna. Deze Ierse prinses uit de zevende eeuw vluchtte omdat haar vader met haar wilde trouwen en belandde na omzwervingen in Geel. Haar vader spoorde haar echter op en onthoofde haar. Er ontstond zo een heuse cultus rond Dimpna, die heilig wordt verklaard en patrones van de geesteszieken wordt. Zo ligt Dimpna aan de oorsprong van de eeuwenlange traditie van geestelijke zorg, barmhartigheid en naastenliefde die in Geel nog steeds bestaat. Tot op de dag van vandaag is de stad bekend om haar uitgebreide zorgnetwerk en haar unieke omgang met psychiatrische patiënten, die thuis bij de inwoners worden opgevangen.

Voor deze expo werkte The Phoebus Foundation samen met productiehuis Koeken Troef!, waarbij een introfilm en acht digitale drieluiken de bezoeker op een speelse manier inwijden in de geheimen van het altaarstuk. “Met de koptelefoon op word je gegidst tijdens de expo. Zo geven we de discussies tussen de kunstenaar en opdrachtgever audiovisueel weer”, vervolgt Van Cauteren. “Alles wordt op een humoristische manier uitgelegd, maar het laatste stuk van de tentoonstelling is puur kippenvel. Hedendaagse beklijvende getuigenissen maken duidelijk hoe springlevend Dimpna hier in Geel nog is.” 

Ook ondernemer Fernand Huts is in zijn nopjes. “Hiermee komt Dimpna weer thuis. Als heilige is zij verbonden met Geel en de streek. We zullen Dimpna nog nodig hebben, want de wereld wordt alsmaar zotter. Zij zal nog vaak uit de hemel moeten neerdalen en zich bezighouden met de zottigheden.” De expo is vanaf vrijdag nog tot 28 augustus te bezichtigen in de Sint-Dimpnakerk, van dinsdag tot zondag telkens van 11 tot 18 uur. De toegang is gratis, er geldt alleen een reserveringstarief van 1 euro per persoon. Vanwege toegangsrestricties wordt aangeraden vooraf een tijdslot en audioguide te reserveren via zotvandimpna.be.