Zo verkent videogame-expo ‘Game On’ de uithoeken van de gamingcultuur

Van Computer Space en Pong uit de allervroegste jaren 70 tot Horizon: Forbidden West, een game wiens release voor februari 2022 gepland staat: de hele geschiedenis van videogames wordt afgetast in Game On – Experience 50 years of videogames, een expo die ontstaan is in de buik van het Barbican-kunstencentrum in Londen, en van daaruit al een flink eind van de wereld is rondgereisd. Tot 3 maart volgend jaar staat ze ook op de bovenverdiepingen van Forum Groningen, een futuristisch bouwsel in het hart van de Noord-Nederlandse stad. Waar het reizende gamecircus een lokale invulling kreeg, met onder meer aandacht voor de Nederlandse gameontwikkelaarsscene. Maar het doel blijft hetzelfde als toen Game On, de afgelopen twintig jaar, al in onder meer Tokio, Rome, Praag, Rio de Janeiro en (in 2009, in een vroege versie) Brussel neerstreek: een breed publiek introduceren in met medium. Of ex-gamers laten zien hoe hun hobby van weleer gegroeid is, of jonge spelers een blik verlenen op de geschiedenis van hun favoriete tijdverdrijf.

Het mooie aan de expo, zo ontdekten we tijdens ons eigen bezoek enkele dagen voordat de deuren officieel opengingen, is dat hetgeen er wordt getoond niet beperkt blijft tot wat schermen en consoles achter glas: Game On is hands-on, met heel veel speelbare kastjes. Die stallen, los van bekende kleppers als Fifa, Puzzle Bobble en Killzone, ook een paar eerder obscure pareltjes uit. Zoals Boulder Dash, een game die halfweg de jaren 80 eventjes wat bekendheid genoot op huiscomputers op die tijd, en waarin je jezelf een weg moest graven uit een doolhof. Maar wel opgelet: graaf de grond onder een grote kei weg, en die tuimelt natuurlijk naar beneden, mogelijk ook op je kop als je niet tijdig weg bent. Een andere cultgame die je er kunt spelen is Vib Ribbon, dat in 2000 verscheen voor de PlayStation. De graphics bestaan uit eenvoudige witte lijnen op een zwarte achtergrond, met een lijn waarop je een tweedimensionaal konijn moet laten lopen.

Alle consoles en games lopen kriskras door de tijd, volgens een eigenzinnige selectie van de machten achter Game On. “We hebben daar niet echt strakke criteria voor vastgelegd”, zegt curator Arjan Terpstra. “Centraal en speelbaar in de expo staan gewoon games die volgens ons een enorme impact hebben gehad op het medium en de cultuur errond.”

Game On is niet chronologisch aangepakt: er worden thematische paviljoenen aangedaan, met onder meer aandacht voor hoe videogames worden verkocht, een hoek met kindergames van de jaren 70 tot nu, een ruimte met simulaties, en een openingsinstallatie waarin de eerste commerciële videogame ooit – Computer Space van Atari, uit 1971 – tegenover meer gangbare technologieproducten uit dat tijdperk wordt gezet, zoals de bakelieten telefoon en de platendraaier.

Een van die thematische ruimtes toont een resem games uit het zogeheten indie-circuit van onafhankelijke gamemakers, met toppers als Celeste en The Falconeer, een game van Nederlandse makelij.

Ook verrassend is een kleine ruimte waarin de link wordt gelegd tussen films en games. Met een centraal scherm waarop scènes uit relevante films worden geprojecteerd. Zoals die sequentie uit Ridley Scotts Blade Runner (1982), waarin een groot neonreclamebord verraadt dat in de visie van de maker het toentertijdse bedrijf Atari een megacorporatie zou worden in de toen nog verre toekomst (die van 2019!) die in de film werd neergezet. Een aantal speelkabinetjes met een scherm en een console eronder maken het betere werk tussen het doorgaans belabberde aanbod van games-naar-de-film speelbaar. Waaronder ruimteshooter Buck Rogers: Planet of Zoom (1982), Tron (1982) en GoldenEye 007 (1997).

Game On probeert het voor een zeer breed publiek interessant te houden. Zelfs voor verstokte gamers, die vaak in heel verre uithoeken van het medium terechtkomen. Zoals de cracktro-scene uit de late jaren 80 en vroege jaren 90. Op huiscomputers als de Commodore 64 tierde softwarepiraterij toen welig, met vaak een veelvoud aan piraatkopieën van bekende games die in omloop waren ten opzichte van het verkochte aantal legitieme exemplaren. Wijdvertakte ‘kraakgroepen’ maakten er een sport van om de kopieerbeveiliging van nieuwe games te hacken, er hun eigen extra intro voor te plakken, en de game vervolgens zo breed mogelijk gratis te verspreiden.

Een reeks van die cracktro’s draait op een Commodore 64 die op Game On uitgestald staat. “Die cracktro-scene is ooit een heel belangrijke exponent van het medium geweest”, zegt Terpstra. “We hebben goed moeten zoeken naar de intro’s in kwestie, maar door zo’n eerder obscure elementen aan te wijzen konden we een heel eind dieper in het gameverleden duiken dan alleen maar in de bekende bovenlaag.”