Een slechte nachtrust beïnvloedt je neus - of meer bepaald je reuksysteem - op twee verschillende manieren. Je reukzin gaat een tandje hoger schakelen, waardoor geuren scherper lijken en je hersenen een beter onderscheid kunnen maken tussen voeding en andere dingen. Maar tegelijk wordt de communicatie tussen de hersengebieden die signalen over voeding met elkaar uitwisselen verstoord. 

“Last van slaaptekort? Dan krijgen de noodzakelijke hersengebieden niet voldoende informatie. Hierdoor ga je overcompenseren door te kiezen voor voedsel met een rijker energiesignaal”, stelt hoofdauteur Thorsten Kahnt, assistent-professor neurologie aan de Northwestern University Feinberg School of Medicine. Oftewel: calorierijke, vettige junkfood. Zijn bevindingen werden gepubliceerd in het vakblad eLife. 

Het is al langer geweten dat een slaaptekort kan leiden tot een vreetkick, en zelfs het risico op een gewichtstoename vergroot. Eerder onderzoek toonde ook aan dat slaaptekort het zogenoemde endocannabinoïde systeem van de hersenen activeert. Hier worden stofjes aangemaakt die je doen verlangen naar chips, pizza of snoep - ook als je geen honger hebt. Kahnt en zijn collega’s wilden deze link dus verder onderzoeken. 

Ze voerden een - weliswaar klein - experiment uit met 29 mannen en vrouwen tussen 18 en 40 jaar. De deelnemers werden in twee groepen gedeeld. De eerste groep mocht eerst normaal slapen. Vier weken later kregen ze amper vier uur slaap per nacht. Bij de tweede groep was het net omgekeerd. 

Na elke gecontroleerde nacht kregen de deelnemers ontbijt, lunch en een avondmaal voorgeschoteld. Ze konden niet bepalen wat ze op hun bord legden, maar er was wél een buffet met snacks waaruit ze konden kiezen. Op die manier konden de wetenschappers nagaan hoeveel iedereen at en wat ze aten.

Dat bevestigde de link tussen slaap en wat mensen in hun mond steken. “Na een korte nacht, geven we de voorkeur aan calorierijke voeding zoals donuts, koekjes met chocolade en frietjes”, stelt Kahnt vast. 

Om de achterliggende mechanismen beter te begrijpen, werden er ook bloedstalen genomen. Op die manier konden de wetenschappers achterhalen dat er wel degelijk meer endocannabinoïden in het bloed zaten na een korte nacht. 

Daarnaast moesten de proefpersonen ook in een fMRI-scanner gaan liggen. Ondertussen konden ze allerlei geuren ruiken, die afkomstig waren van voeding maar ook van andere dingen. Wat blijkt? Na een korte nacht was er een verhoogde activiteit in de piriform cortex, het hersengebied dat alle signalen van de neus ontvangt. Normaal gezien zendt de piriform cortex informatie door naar een tweede hersengebied, de insular cortex. Die heeft als taak om te kiezen wat we gaan opeten. Maar bij wie er een korte nacht had opzitten, verliep die communicatie tussen de twee hersengebieden heel stroef. “Dit zorgt ervoor dat vermoeide mensen snakken naar junkfood”, besluit Kahnt. 

De enige oplossing? Meer slapen. En wie toch uitzonderlijk vroeg uit bed moet (of er heel laat in lag), mijdt het best bakkers, frituren en andere verleidelijke eetzaken.