Trap niet in de detoxval

Ik werkte 6 jaar als gezondheidsjournalist en in die periode heb ik meer dan één detoxplan uitgetest. Van compleet gek (enkel groene sapjes), tot heel haalbaar gezonde eetplannen. Geen enkel van die plannen heb ik vaker dan één keer gedaan. Ik voelde gewoon geen spectaculaire veranderingen. Integendeel, na een periode van detox leken de verlokkingen van suiker, chips en een drankje nog moeilijker te weerstaan. Het was ook doodvermoeiend om de hele tijd met mijn voeding bezig te zijn. Voedingsdeskundige en blogger Karolien Olaerts begrijpt de frustratie. Ook zij is geen fan van detoxplannen en ze zocht ook wetenschappelijk uit waarom ze geen zin hebben. Bij een koffie mét koekje overlopen we waarom je eigenlijk helemaal niet hoeft te detoxen.

Er zijn maar heel weinig wetenschappelijke studies over detox-eetpatronen en als ze er al zijn, dan tonen ze alvast geen spectaculaire resultaten aan. Het is dus totaal niet wetenschappelijk onderbouwd dat we zelfs maar een detox nodig hebben. En toch hoor je spectaculaire getuigenissen over mensen die verlost raken van hoofdpijn, opgeblazen gevoel of acne. Veel van die resultaten zijn psychologisch. Het doet wel iets met je lichaam. Een detox geeft het gevoel van controle over je gezondheid. Dat doet je het effect overschatten.

Omdat je veel vocht verliest voel je je ook wat lichter. En tijdens een detoxperiode ga je ook andere zaken beter doen: je gaat meer bewegen, je neemt tijd voor een yogales of een massage, je eet bewuster en verser. Logisch dus dat je daar iets van voelt. Helaas zijn de resultaten tijdelijk en zullen ze je op lange termijn niet helpen, tenzij je op deze manier blijft leven. Zodra je weer gewoon eet en leeft ben je terug bij start.

In de meeste gevallen kan het gelukkig ook niet echt kwaad. Dus als je er wel zin in hebt en jij voelt je ermee gehopen, dan kan je het rustig blijven doen. De enige dingen waar je wel mee moet opletten zijn die waarbij je gekke middeltjes gaat slikken. De heisa over de klei-detox bewijst dat. Klei zou toxines aan zich binden en zo je lichaam reinigen. Het probleem is dubbel. Ten eerste kunnen die kleisamenstellingen zelf toxines bevatten waardoor je je lichaam eerder vergiftigt in plaats van reinigt. En een tweede gevaar schuilt in het feit dat klei ook vitamines en mineralen uit het lichaam opneemt, waardoor je risico loopt op ondervoeding als je het lang doet.

Ons lichaam is veel slimmer dan wij denken. Lever en nieren ontgiften ons rond de klok door om afvalstoffen te verwerken. Als je een overdaad hebt, dan voel je dat in de vorm van indigestie of een kater, maar het enige wat daartegen helpt is tijd en even wat minder. Maar je hoeft er heus geen strikte vastenperiode voor in te gaan.

Het loopt met je lichaam niet mis tussen Kerst en Nieuw, maar tussen Nieuw en Kerst. Van twee weken meer eten ga je niet ineens ziek en ongezond worden. Je lichaam kan dat perfect verwerken, zelfs al moet je er even flink voor uitbuiken. Gebruik gewoon je gezond verstand en doe zoals onze grootouders deden: ga wat meer wandelen, neem de dag na een zwaar feest eens alleen een soepje of eet pas weer als je honger hebt. Bouw rustpauzes in. En dan komt het vanzelf goed. Je was toch niet van plan om in januari elke dag weer een kalkoen als avondmaal te eten en de hele dag door glühwein te drinken? Dat is geen detox, dat is gewoon weer je normale ritme oppikken.

Het is belangrijk te onthouden dat je slechte gewoontes niet kan compenseren door een gezonde uitschieter. Doodsaaie regelmaat is veel doeltreffender om je lichaam de kans te geven om efficiënt te ontgiften.

Als je een periode flink gaat ontgiften dan treedt er een psychologisch mechanisme in werking dat je voor en na die periode net veel meer doet eten. Vooraf omdat je het er nog eventjes van wil nemen, want maandag start je weer gezond. Dus steek je die laatste sigaret nog op, giet je het glas nog eens vol en neem je een extra stukje chocoladetaart. Achteraf omdat je het toch zo flink hebt gedaan dat je wel een beloning verdient. Je bent weer gezond. Oef. Dat kunnen we vieren met een glaasje wijn.

En dat is net de valkuil. Door een paar weken op te letten ben je niet daadwerkelijk gezonder geworden. Het heeft enkel zin als de detox daarna nieuwe goede gewoontes in gang zet: minder drinken, minder vlees eten, niet meer roken. Doe je het daarna gewoon weer zoals voordien dan ben je geen stap vooruit. Ook al ziet je huid er even helder uit en voel je je best wel beter. Je lichaam zal je niet bedanken voor die rustpauze, integendeel, het kan ook behoorlijk in de war zijn. Uit onderzoek bleek dat zelfs mensen met een gezond gewicht en een normaal eetpatroon meer gingen eten nadat hun voedingsopname gedurende enige tijd beperkt werd. Een opgelegd dieet heeft als effect dat je je gaat overeten wanneer je het roer weer zelf in handen krijgt. Je natuurlijke reflex om verzadiging te detecteren en te matigen met voedsel wanneer je lichaam genoeg heeft, is totaal ontregeld.

Wat veel beter werkt is ingrijpen in het moment. Je kan perfect in het midden van de dag beslissen om het rustiger aan te doen. In plaats van te zeggen “het is toch al om zeep, morgen ga ik joggen”.

Het is niet zo dat we allemaal een klein containerpark met gevaarlijk afval in ons lichaam hebben zitten. Afval dat we om de zoveel tijd eens moeten lozen. Het klopt dat er behoorlijk wat toxines ons lichaam binnensluipen. Niet alleen via voeding, maar ook via luchtvervuiling, cosmetica, huishoudelijke producten, sigaretten. Veel daarvan wordt door ons lichaam zelf afgevoerd. Van een aantal gifstoffen zijn de cijfers wél hallucinant, ze kunnen je kans op kanker gevoelig verhogen. Kijk naar dioxines, alcohol of tabak. Het heeft absoluut zin om daar verstandig mee om te springen en het zoveel mogelijk uit je leven te weren. Dat doe je alleen niet in de vorm van een kuur, maar levenslang. Drie weken niet drinken, maar dan weer elke dag een glas geeft je geen betere overlevingskans. Geen is beter dan één. . Studies tonen aan dat vanaf één glas alcohol per dag vrouwen 5 tot 10% meer risico lopen op borstkanker. Ook sigaretten zijn nooit een goed idee. En minder vlees eten is ondertussen ook een vastgestelde manier om gezonder te leven. Vooral bewerkt vlees (charcuterie) verhoogt gevoelig je kans op darmkanker als je het al te vaak eet. Kijk gewoon naar de nieuwe omgekeerde gezondheidsdriehoek, die legt het helder uit.

Een detox is bijna nooit echt leuk, tenzij je een kuur volgt met viersterrensoepjes, je voeten in het zand terwijl je uitkijkt over de infinity pool. Maar alle andere plannen bestaan toch vaak uit jezelf dingen ontzeggen, een beetje op je honger blijven zitten en anders doen dan anders. Dus ben je blij als die tien of 21 dagen achter de rug zijn en je weer normaal mag eten. En net daarom werkt een detox niet. Enkel duurzame veranderingen in je eetpatroon maken iets uit. Al wie graag wat gezonder wil eten in 2018 kan maar beter één regel voor ogen houden: start nooit te extreem. Telkens als je je beter voelt bij je nieuwe eetpatroon kan je een stap verder gaan. Als je het minder extreem maakt kan je gezond eten op een leuke manier volhouden. En dan zal je pas écht resultaten zien: je bent minder ziek, fitter en ziet er beter uit.

Ga dus niet van verstokte vleeseter meteen naar een maandje vegan, maar probeer al eens één dag per week vlees te schrappen. Als je van iets af wil, doe het stap per stap. Want jezelf niets in de plaats gunnen, dat maakt het nog moeilijker. Dus een detox om van alcohol af te raken? Voor de meerderheid van de mensen gaat dat niet werken op lange termijn.

“Kennis zal mensen niet meteen tot een gedragsverandering bewegen”, besluit Karolien nog. Dus waarschijnlijk gaan sommigen na het lezen van dit artikel toch nog sapjes juicen. Maar weet dat als het je niet bevalt je na dag 1 gewoon mag stoppen. En nee, daar zal je niet ongezonder van worden.

Karolien Olaerts (33) studeerde biomedische wetenschappen en specialiseerde zich het laatste jaar in voedingswetenschappen. Ze schrijft al enkele jaren over gezonde voeding op haar blog Karola’s Kitchen en brengt nu ook een eerste boek uit ‘Gewoon gezond. Eet volgens je buikgevoel’. Karolien worstelde zelf jaren met haar voedingspatroon en haar gewicht en probeerde verschillende diëten uit. Tot ze antwoord in de wetenschap vond en veel meer vanuit haar buikgevoel ging eten en leven. Ze heeft een gezond voedingspatroon, maar één zonder gekke Hollywood-hypes. Ze kijkt kritisch naar superfoods en wil het vooral niet te moeilijk maken. “Gezond eten is makkelijk, leuk en lekker. En het heeft niets met strenge richtlijnen te maken. Gewoon je gezond verstand gebruiken volstaat ruimschoots.”