Last van wintertenen? Dit kan je eraan doen

De voorbije weken hebben we ons flink moeten induffelen als we naar buiten gingen. En dan steken naar aloude gewoonte vervelende winterkwaaltjes de kop op, zoals ook perniones, de officiële benaming van winterhanden en -tenen. Het is een euvel dat vaak voorkomt, maar waar eigenlijk niet zoveel over geweten is. Daarom stelden we 6 vragen aan Petra De Haes, dermatoloog en professor aan het UZ Leuven. 

“Het gaat om rode, pijnlijke, jeukende, tintelende zwellingen. Meestal zie je die plekjes op de vingers en tenen verschijnen, maar bij sommigen komen de klachten ook voor op hun oorschelp, het topje van de neus of de zijkant van de dijen”, vertelt De Haes. 

Heb je echt gelokaliseerde rode - of zelfs paarse - zwellingen, dan spreken we ook over koubulten. “In extreme mate kan iemand zelfs wonden en kloven ontwikkelen op die koubulten”, waarschuwt De Haes. 

“Het is normaal dat kleine bloedvaten in de uitstekende lichaamsdelen bij koude samenknijpen. Dat is een doodgewone reflex van je lichaam om de centrale temperatuur en vitale organen warm te houden. Je ziet dat bijvoorbeeld als je iets uit de diepvries haalt en plots witte vingertoppen hebt”, legt De Haes uit. 

“Bij wintertenen en koubulten lijkt de thermostaat van je lichaam niet goed te werken. Je bloedvaten gaan overmatig samentrekken bij een nog minimaal temperatuurverschil. Het resultaat: wanneer sommigen geen last hebben van de koude, krijg jij wél tintelende vingers en tenen.” 

“Het probleem doet zich vooral voor in de herfst en winter, maar sommige mensen hebben meer aanleg en moeten ook in de zomer opletten. Als het buiten heel warm is en ze lopen in de koelafdeling van de supermarkt, kunnen ze ook perniones krijgen." 

De Haes: “Het is niet geweten waarom de bloedvaten abnormaal reageren. Men vermoedt dat sommigen een genetische aanleg hebben, maar eigenlijk is daar weinig zekerheid over. We zien het ook vaker bij vrouwen, mensen die extreem mager zijn of die op korte tijd veel gewicht verloren hebben. Ook als je medicatie neemt die de kleine bloedvaten doet samentrekken - zoals antimigrainemiddelen of bètablokkers - heb je meer kans om wintertenen te krijgen.”

Bij een kleine minderheid is het een teken dat er iets meer aan de hand is, stelt De Haes. “Perniones kunnen ook een symptoom zijn van een onderliggende ziekte, zoals zeldzame bloedziekten of systeemsclerose. Let wel, het gaat echt om een beperkte groep van mensen. Heb je extreem veel pijn en wondjes? Of heb je er pas last van gekregen na je 45e? Dan raden weaan om langs te gaan bij een arts voor een bloedafname.” 

Het beste dat je ertegen kan doen, is je wapenen. “Hou je handen en voeten warm. Ga voor handschoenen langs bij outdoorwinkels of een shop voor wielrenners. Daar verkopen ze vaak warmere handschoenen die niet te strak zitten”, tipt de dermatoloog.

“Ook dikke sokken zijn een must, maar je wil geen zweetvoeten. Vocht gaat immers verdampen en veroorzaakt nog meer koude. Kies dus voor sokken in een ademend materiaal. Eventueel kan je zelfs een antizweetcrème smeren. Knellende schoenen moet je eveneens mijden.” Wie wil, kan zelfs investeren in elektrische handschoenen en sokken. 

“De bloedvaten gaan zich samentrekken omdat ze het lichaam proberen te beschermen. Wees je lijf een stapje voor en probeer je tout court warm aan te kleden. Draag laagjes of thermisch ondergoed. Ben je buiten? Blijf dan in beweging.”

Bij mensen met ernstige klachten, schrijft de huisarts soms medicatie voor om de kleine bloedvaten te verwijden. De Haes: “Het nadeel: deze pillen verlagen ook de bloeddruk. Als mensen op voorhand al een lage bloeddruk hadden, kunnen ze zich duizelig en draaierig voelen.”

Volgens de professor doen er ook allerlei fabeltjes de ronde over wintertenen. Zo lees je weleens dat aangepaste voeding of pilletjes met vitamine D kunnen helpen. “Daar is onvoldoende wetenschappelijk bewijs voor”, meent De Haes. “Soms lees je op het internet ook dat massages of warme baden soelaas bieden. Hun effect is nooit bewezen, maar als het deugd doet, waarom zou je het niet proberen? Alleen wisselbaden met warm en koud water raad ik ten stelligste af, want dan zit je met temperatuurverschillen te spelen.” 

Door het samentrekken van de bloedvaten is je huid extra kwetsbaar. “Om je velletje te beschermen, kan je een voedende handencrème of voetenzalf smeren. Heb je wondjes? Dan moet je die ontsmetten. Bij jeukende en heel pijnlijke koubulten, geven we soms ook kortstondig cortisonezalf.”