Geen cafeïne, wel een energieboost: zijn deze drankjes de nieuwe koffie?

“Vaak lezen we dat drankjes met gember hetzelfde effect zouden hebben als cafeïne in koffie, maar dat is niet helemaal waar,” valt Michaël met de deur in huis. “Cafeïne is een meetbare oppepper in onze hersenen en wordt omwille van die reden soms zelfs aan medicatie toegevoegd. Naast koffie zit het in mindere mate ook in groene en in zwarte thee.”

Gembershots werken daarentegen op een heel andere manier in op ons lichaam. “Hier speelt die andere prikkelende stof – capsaïcine - een rol. In het covidjaar 2020 was het trouwens niet de ontdekking van het coronavaccin, maar wel de ontdekking van deze receptor die de Nobelprijs voor Geneeskunde heeft gewonnen.” Dit stofje speelt dan ook geen onbelangrijke rol in ons smaakproces. “Waarom we dingen lekker vinden, heeft te maken met ruiken en proeven, maar ook met een specifiek mondgevoel,” legt de diëtist uit. “Vergelijk het met een zakje chips dat al even openstaat. De smaak is niet veranderd, maar toch zullen we die chips niet meer ‘crunchy’ en lekker vinden. Een ander voorbeeld? Wanneer we een mentholtabletje op onze tong leggen, zal onze mond kouder aanvoelen. Meten we echter meteen daarna de temperatuur, dan merken we geen verandering op.”

Voor al deze sensorische gewaarwordingen is onze aangezichtszenuw nervus trigeminus verantwoordelijk.” En de functie daarvan is extra belangrijk bij kanker- en/of covidpatiënten, die het verschil tussen havermoutpap en puree niet meer kunnen proeven. “Via het triggeren van de nervus trigeminus kunnen deze mensen toch weer ‘flavour’ ervaren en van hun maaltijd genieten.”

Dat je van gember ‘wakkerder' wordt, heeft dus niet per se met de smaak te maken, maar eerder met zenuwsturing als gevolg daarvan. “Maar let wel op, gembershots bevatten naast geraspte gember en citroen ook vaak appelsap, waar een hoop natuurlijke suikers in zitten. Doordat je die in vloeibare vorm inneemt, krijg je er sneller energie uit, maar het blijven natuurlijk wel suikers. “Al zijn er anno 2023 wel gezondere varianten op de markt met minder of zelfs helemaal geen suikers.”

De specerij is daarnaast ook geliefd omwille van andere redenen. “Gember bevat stoffen zoals gingerol die de spijsvertering bevorderen en misselijkheid tegengaan. Meteen ook de reden waarom gember in tabletvorm een populair voedingssupplement is.”

Een product als matcha heeft datzelfde prikkelende effect niet en is evenmin oppeppend. “Theïne is op zich minder krachtig dan cafeïne. Wel is het zo dat je bij deze afgeleide van groene thee meer drinkt dan enkel het aftreksel van groene theeblaadjes,” verduidelijkt de Antwerpse voedingsdeskundige. “De blaadjes worden gedroogd, vermalen en mee met het extract opgedronken. Met als mooie resultaat een nog groter antioxidaal effect dan dat van groene thee.” Al wordt Matcha natuurlijk ook extreem gehyped, waardoor mensen soms onterecht allerlei gezondheidseffecten aan dit poeder gaan verbinden.”

Ook chicorei, de populaire koffievervanger en eeuwenoude variant op basis van witloofwortel, geeft volgens sommige een energieboost. “Maar dat zit allemaal in het hoofd”, licht de diëtist toe. “Er zit niet eens cafeïne in dit drankje

Net zoals bij koffie is er bij gembershots en matcha bovendien een grote rol weggelegd voor het ritueel. “De mens is dan ook een routinedier,” weet Sels. En die drang naar voorspelbaarheid is een pak groter dan de invloed van bijvoorbeeld cafeïne. “Sowieso heeft deze stof, in tegenstelling tot wat velen denken, géén verslavende werking. Dat zien we onder meer in experimenten waarbij grote koffiedrinkers geblinddoekt moeten zeggen welke koffie nu deca was en welke cafeïne bevatte. Door de jarenlange gewenning konden de proefkonijnen het verschil niet eens smaken!”

Conclusie: cafeïne op zich is niet verslavend; wél het gepruttel van onze koffiemachine ’s ochtends vroeg of het warmen van de handen aan onze hete tas tijdens die welgekomen koffiepauze op het werk. “Maar in negatieve zin betekent het ook dat sommige mensen al naar het toilet moeten of buikkrampen krijgen wanneer de koffie nog aan het doorlopen is!” Datzelfde placebo-effect merken we ook op bij gembershots, matcha of chicorei. Of je nu kiest voor een kopje koffie of alternatief is up to you.

“3 tot 4 kopjes koffie per dag moet kunnen”: maar wat doét cafeïne precies met je lichaam? Diëtist scheidt feiten van fabels (+)

“Zwarte koffie is de meest vervuilende soort koffie die we drinken, op één na”: hoe beperk je de schade zonder je shot cafeïne te schrappen?

Van pot koffie tot toiletpot: waarom doet het drinken van koffie ons naar het toilet spurten?