Eerste jaarverlies Nederlandse centrale bank sinds 1931 door sterk gestegen rente

Hiermee voltrekt zich een scenario waarvoor DNB-president Klaas Knot in september al waarschuwde. Door de hogere rentes is de centrale bank zelf meer geld kwijt, terwijl de afgelopen jaren massaal opgekochte obligaties niet meer zijn gaan opleveren.

De laatste keer dat DNB verlies leed was in 1931. Toen moest de centrale bank een forse min incasseren op Britse ponden nadat het Verenigd Koninkrijk de goudstandaard had verlaten.

Strikt genomen is het nettoresultaat over 2022 wel op nul uitgekomen. Maar dat lukte DNB alleen maar door de 460 miljoen euro die de instelling eigenlijk tekortkwam te onttrekken aan de eerder opgebouwde buffers van ruim 11 miljard euro. Het gevolg is wel dat DNB geen dividend kan uitkeren aan de Nederlandse staat.

Komende jaren zouden de verliezen zodanig kunnen oplopen dat de opgebouwde buffers niet meer afdoende zijn en de staat als aandeelhouder moet bijspringen. Zoals het er nu uitziet zou DNB dit jaar wel eens met meer dan 3 miljard euro in de rode cijfers kunnen duiken en ook in de jaren erna gaat het waarschijnlijk om miljardenverliezen.

De pijn doet zich vooral voelen bij de vergoedingen die DNB aan banken betaalt voor hun geld dat ze bij de centrale bank stallen. Die stijgen fiks door de hogere rentes. Tegelijkertijd heeft DNB voor honderden miljarden euro's aan schuldpapier op de balans staan die zijn opgekocht in de nasleep van de financiële crisis en tijdens de coronapandemie. Maar de inkomsten uit die obligaties zijn laag.

Tot op zekere hoogte zijn de problemen vergelijkbaar met die van de Amerikaanse Silicon Valley Bank die onlangs omviel. "Het verschil is dat zij niet vanaf 2015 een voorziening hebben opgebouwd", zegt Knot hierover. Daarbij speelt bij DNB ook niet het risico van een bankrun.

Dat de rente "ongekend" hard oploopt komt onder meer door de Europese Centrale Bank (ECB), waar Knot een van de beleidsmakers is. Door de rente te verhogen probeert de ECB de hoge inflatie te beteugelen. Dat laatste is volgens Knot belangrijker dan de eigen resultaten. "We gaan niet ons mandaat minder serieus nemen vanwege onze eigen resultaten.”

De DNB-president schat in dat als de verliezen zo uitpakken als nu voorzien er geen extra geld van de staat nodig is. Maar helemaal zeker is hij niet. Sowieso zal de slagkracht van DNB volgens Knot niet in het geding komen. De centrale bank zou ook prima een tijd kunnen doordraaien met een negatief financieel eigen vermogen. Hij erkent wel dat de situatie "niet ideaal" is.

Ook bij andere centrale banken speelt de gestegen rente op. Begin maart herhaalde de Nationale Bank van België bij de voorstelling van het jaarverslag dat er in 2022 een verlies van 600 tot 800 miljoen euro zal zijn. De verliezen tot en met boekjaar 2027 kunnen oplopen tot een bedrag in de orde van 9 miljard euro. De Nationale Bank, die beursgenoteerd is, publiceert op 29 maart de jaarcijfers 2022.