Skeletten van al zeker drie walvissen ontdekt op werf AZ Monica: “Vinvissen waren tot 10 meter lang en leefden ongeveer 9 miljoen jaar geleden”

Wist u dat Antwerpen een van de belangrijkste vindplaatsen ter wereld is voor skeletten van walvissen? Als dat niet zo is dan kunnen wij u geruststellen: u bent lang niet de enige. Hoe zou dat ook kunnen? Walvissen leven in zeeën en oceanen en verder dan de Schelde komen we niet in de Koekenstad. Maar miljoenen jaren geleden was Antwerpen een zee met een diepte tot wel 30 meter. 

“Walvissen zijn dieren die rondtrekken. In de zomer leven ze op het noordelijk halfrond, richting Noordpool, maar in de winter, wanneer de Noordpool dichtvriest, trekken ze richting het zuiden en was de Noordzee een uitvalsbasis”, vertelt paleontoloog Mark Bosselaers. “Sommige dieren stierven hier, zonken naar de bodem en werden bedekt met lagen zand en aarde. De gelukkigen onder hen werden bij wijze van spreken gemummificeerd en bewaard voor de eeuwigheid.”

Tot op de dag van vandaag, wanneer het AZ Monica in Deurne bezig is met de bouw van een nieuwe ziekenhuisvleugel en er bij graafwerken een skelet opduikt. Met nog maar 1/3de van het terrein afgegraven werden al drie skeletten gevonden. De kans is dus heel groot dat er nog zullen volgen. “Het gaat om een soort van neef van de vinvis die we vandaag nog kennen. De dieren waren tussen 8 en 10 meter groot en moeten zo’n 8 tot 9 miljoen jaar oud zijn”, vertelt Bosselaers die de opgraving coördineert. Dat er drie karkassen gevonden worden is best uitzonderlijk, vooral omdat de skeletten best goed bewaard zijn gebleven. “Zo hebben we toch 50 procent van de schedel gevonden en 70 procent van de romp en de vinnen. 

Vanuit wetenschappelijk oogpunt is dat goed nieuws. “De eerste vondsten die bestudeerd werden dateren van 1860 en in de jaren 1880 werden ze benoemd en gepubliceerd. Die resten liggen nu in de kelders van het Museum Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen. Helaas ging dat vaak om gefragmenteerde stukjes en brokjes waardoor ze wetenschappelijk gezien minder relevant zijn. Nu hebben we volledige fragmenten teruggevonden waardoor ze wetenschappelijk veel interessanter zijn voor onderzoek.”

De gevonden walvissen zijn niet meer te vergelijken met de vinvissen van vandaag. Deze zijn iets kleiner, te vergelijken met de dwergvinvis die we vandaag kennen. Ook de schedel was smaller en rechter in vergelijking met hun soortgenoten die nu nog rondzwemmen. “Vandaag is de bek breed en ronder van vorm, ideaal om veel plankton op te scheppen, ook het spuitgat dat de dieren gebruiken om te ademen zit nu meer naar het midden van de romp dan bij de soortgenoten die we vandaag gevonden hebben waardoor ze niet met hun hoofd boven water hoeven te komen om te ademen. We kunnen stellen dat de huidige vinvissen veel aerodynamischer zijn dan hun 9 miljoen jaar oudere soortgenoten”, aldus Bosselaers.

Het is niet de eerste walvis die gevonden wordt in Deurne. Bij eerdere graafwerken werd al eens een karkas gevonden. Dat heeft een plekje gekregen in de centrale hal van het AZ Monica. Of het bij deze nieuwe vondsten om dezelfde soort walvis gaat, moet nog onderzocht worden. De skeletten worden nu verder opgegraven en verstevigd met lijm. Nadien zullen ze hoogstwaarschijnlijk een plek krijgen in het Museum Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen.