Toenemende onrust in Japan na radioactieve besmetting en explosie in kerncentrale

Daarbij moet wel opgemerkt worden dat Tepco niet meteen duidelijk is geweest in z'n communicatie de voorbije uren. Zo wilde het bedrijf pas toegeven dat er een explosie was gebeurd toen de video's daarvan online verschenen.

"De nucleaire reactor is omringd met een stalen behuizing, die weer is omgeven door een betonnen gebouw", aldus een woordvoerder van de regering. "Het betonnen gebouw is ingestort. We hebben ontdekt dat de stalen behuizing niet is ontploft." De behuizing is bedoeld om in het geval van incidenten te voorkomen dat er straling vrijkomt.
 
Volgens de overheid zijn de metingen van radioactiviteit na de explosie niet hoger dan daarvoor. Dat klopt niet met berichten die doorkomen van media die in de buurt aanwezig zijn. Twee uur geleden bevestigde een andere woordvoerder nog dat er door de explosie een radioactief lek was ontstaan. De woordvoerder geeft wel toe dat "zeker drie mensen besmet raakten door radioactieve straling tijdens het incident".

Tepco geeft wel toe dat het de koeling in beide kerncentrales nog steeds niet onder controle heeft, iets wat uiteindelijk leidt tot een meltdown of kernsmelting (zie hieronder). Er is nog verontrustend nieuws: ook voor de explosie was het stralingsniveau al fameus gestegen in de buurt van Fukushima I en II. Eén van de verklaringen daarvoor is volgens experts dat de aarbeving en/of de tsunami schade veroorzaakte waardoor radioactief materiaal uit de centrales ontsnapt.

En dan is er nog het feit dat er cesium en radioactief jodium werd gemeten in de buurt van de kerncentrales voor de knal, wat er op zou wijzen dat de containers met verrijkt uranium die dienen als kernbrandstof al aan het smelten zijn.

Volgens dezelfde experts stond het bedrijf de jongste uren dan ook voor een zware keuze: het moest beslissen om ten minste één van de twee centrales, die instaan voor 18 procent van de door nucleaire energie geleverde stroom in Japan, al dan niet compleet af te schrijven. De meest voor de hand liggende en effectieve oplossing is nu immers om de reactors te koelen door ze onder te zetten met een mengsel van zeewater en boorzuur. Maar dat betekent meteen dat de reactoren onherroepelijk afgeschreven worden. En een nieuwe kernreactor kost al gauw meer dan tien miljard.

Het laten onderlopen van de reactors zal vijf tot tien uur duren. De gehele koelingsprocedure kan tot wel tien dagen in beslag nemen.

Enkele medewerkers van de kerncentrale zouden door de ontploffing gewond zijn geraakt. Vier volgens Tepco, drie volgens de overheid dus. Maar volgens journalisten ter plaatse zijn er ook minstens twee doden. Vreemd ook is dat de Japanse overheid enerzijds blijft volhouden dat er geen enkel gevaar is, maar anderzijds mensen in de regio vraagt om "binnen te blijven, geen leidingwater te drinken en hun gezicht en lichaam te bedekken met natte doeken als ze toch buiten moeten."

De Japanse overheid ontkende een hele tijd officieel de ontploffing, die volgens hen niet in de kerncentrale gebeurde, maar verslaggevers ter plaatse (en nu ook de beelden) spraken dat tegen. Japan heeft eerder vandaag al moeten toegegeven dat het met bijzonder ernstige problemen kampt in de vijf kernreactoren in Fukushima 1 & 2 en dat meltdowns niet uit te sluiten zijn.

Bijzonder cynisch is dat Ian Hore-Lacey van de World Nuclear Association vlak voor de bekentenis van de ontploffing en het lek door de Japanse overheid nog liet weten aan de internationale pers dat de kerncentrale van Fukushima geen enkel gevaar voor omwonenden kan opleveren. "Als er iets gebeurt met die reactors dan zorgt de structuur van het gebouw ervoor dat er niks naar buiten lekt", zei hij. "Het zit allemaal ingekapseld in een koepel van gawapend beton die 1,2 meter dik is. They are designed to contain the worse conceivable accident."

Een meltdown is één van de ergst denkbare scenario's van wat er met een kerncentrale kan misgaan. De Japanners slagen er niet in om de reactoren af te koelen, en op de vraag of er dan al een meltdown aan het plaatsvinden is of gebeurd was, kwam het antwoord: "Dat proberen we te achterhalen".

Bij een meltdown wordt de reactorkern door verlies van de koeling zo heet, dat de regelmechanismen kapot gaan en daardoor de kettingreactie niet meer in de hand kan worden gehouden. Daardoor blijft, wanneer de kritische massa is bereikt, de temperatuur van de reactor potentieel toenemen, en smelt hij langzaam de grond in. Een enorme radioactieve besmetting van het milieu is dan een waarschijnlijk gevolg. Als de reactorkern ook nog op bijvoorbeeld grondwater stuit kan dat leiden tot een enorme chemische explosie waarbij radioactief materiaal over grote afstand verspreid raakt.

Obama bezorgd
Er is ondertussen op het Witte Huis spoedberaad geweest met een blijkbaar erg ongeruste president Obama. Obama heeft zijn energieminister Steven Chu en buitenlandminister Hillary Clinton opgedragen "met de hoogste prioriteit alles te doen om te Japanners te helpen". De vraag is maar wat dat kan zijn. Afgaande op de laatste verklaringen van Ryohei Shiomi na een spoedvergadering van de Japanse regering blijkt dat niemand zich nog echt in de buurt van de reactoren waagt.

"Geen enkel gevaar, maar maak wel dat je wegkomt"
Bij een vorige persbriefing lieten de Japanners al weten dat de straling buiten de reactor ongeveer 8 keer hoger was dan normaal, in de controlekamer gaat het om 1.000 keer de normale straling. Afgelopen nacht werd er bewust radioactief stoom gelekt om de druk binnen de reactoren te toen dalen, maar dat leverde niet het gewenste resultaat op. In eerste instantie werden nog eens 45.000 mensen geëvacueerd, hoewel de overheid bleef volhouden dat er "geen enkel gevaar" was.

"Het is mogelijk dat radioactief materiaal in de reactor naar buiten kan lekken, maar de hoeveelheid is waarschijnlijk klein. We houden rekening met de wind die naar zee blaast'', zei een topfunctionaris tijdens een persconferentie. Ondertussen is duidelijk geworden dat er wel degelijk al behoorlijk wat radioactief materiaal gelekt is.

De straal waarin bewoners moeten evacueren is ondertussen al veel groter geworden, en mensen die niet weggeraken moeten binnenblijven, natte doeken over hun mond houden en mogen niet van het leidingswater drinken.

De verklaring voor wat er is misgegaan in Fukushima is eigenlijk behoorlijk simpel: water van de tsunami van de megabeving zette de dieselgeneratoren onder die de koeling aandrijven. De generatoren begaven het, de koeling stopte. Omdat de koeling stopte, nam de druk toe in de reactor. Om de drukt te verlagen werd - na toelating van de Japanse premier - beslist om radioactieve stoom te lossen uit de reactor. Het probleem: de beslissing om dat te doen liet even op zich wachten en bovendien kon ze pas uren later uitgevoerd worden omdat er gewoon geen stroom voorhanden was om dat effectief te doen.

"Je wil daar echt geen voet binnenzetten"
Volgens dr. Irwin Redlener, van het Disaster Preparedness Institute aan Columbia University, zijn de meegedeelde radioactieve waarden gevaarlijk. Zeker de straling in de kerncentrales zelf is van een niveau dat "je daar echt geen voet wil binnenzetten". Maar ook in de omgeving zal de straling volgens Redlener leiden tot een toename van ondermeer kanker.

Een aantal Amerikaanse nucleaire experts hebben ook al laten weten dat het "onbegrijpelijk" is dat er geen backupsystemen voor de dieselgeneratoren die voor de koeling zorgen zouden zijn. Ze spreken over batterijen.

Bij 25 grootste ter wereld
De Fukushima I Nucleaire Krachtcentrale (ook bekend onder de naam Fukushima Dai-ichi) staat in Okuma in de prefectuur Fukushima in het noordoosten van Japan. De centrale behoort tot de 25 grootste kerncentrales van de wereld.
 
De centrale telt zes reactoren die in totaal 4,7 gigawatt aan stroom kunnen opwekken. De centrale is eigendom van de Tokyo Electric Power Company (Tepco). Er staan nog twee reactoren gepland die in 2013 en 2014 klaar hadden moeten zijn, maar de bouw hiervan had vertraging opgelopen in verband met ... een herziening van de aardbevingsbestendigheidscriteria.

De bouw van de Fukushima I begon in 1966 en de eerste reactor werd in maart 1971 opgeleverd. De laatste reactor, nummer zes, was klaar in oktober 1979. Het zijn kokendwaterreactoren waarbij water in de reactorkern gaat koken en direct wordt gebruikt voor aandrijven van een turbine voor het opwekken van stroom. Bij Reactor 1 zijn problemen ontstaan na de aardbeving van vrijdag.

Op 11,5 kilometer ten zuiden van deze centrale staat de Fukushima II Nucleaire Krachtcentrale. Deze centrale telt vier reactoren. De eerste was klaar in 1982 en de laatste in 1987. Ook deze reactoren zijn eigendom van Tepco, dat ongeveer een derde van al zijn stroomproductie haalt uit kerncentrales. (mvl/edp)