Nooit zoveel donoren en toch nooit zoveel wachtenden

Eind december 2019 stonden 1.341 Belgen op de actieve wachtlijst voor een orgaan. Dat is het hoogste aantal sinds de tellingen in 2010 bij Eurotransplant begonnen. "De cijfers zijn nog niet officieel, maar we breken wel zeker een record", bevestigt Luc Colenbie, transplantatiecoördinator van het UZ Gent. "De stijging valt bijna volledig toe te schrijven aan het aantal mensen dat wacht op een gezonde nier." Die zijn ondertussen al met 870, een stijging van zo'n 12 procent ten opzichte van 2018. In heel Europa vormen nieren de hoofdmoot van de wachtlijsten. "Die mensen kunnen ook vaak het langst wachten", legt Colenbie uit. "Zij kunnen tijdelijk geholpen worden door dialyse, in afwachting van een nier."

Opmerkelijk is dat de wachtlijst uitgerekend piekt in een periode dat er nooit meer Belgen zich lieten registreren als donor. "We doen het beter dan de meeste Europese landen, maar helaas zien we de wachtlijst niet dalen", zegt Colenbie. Eind vorig jaar stonden net geen 381.000 Belgen geregistreerd als orgaandonor. Onder meer een gevolg van de grootschalige campagne van het VTM-programma 'Make Belgium Great Again' in september 2018, maar ook van een aantal maatregelen van de overheid. Zo werd het sinds vorig jaar in veel gemeenten mogelijk om je online te registreren als donor. Kortrijk was de eerste stad in Vlaanderen waar dat kon, maar intussen zijn onder meer Denderleeuw, Ieper, Gent en Geel gevolgd.

In principe is in België iedereen een donor, omdat de wet bepaalt dat je formeel verzet moet aantekenen tegen donatie. Wie dat niet doet, komt automatisch in aanmerking. "Toch is het belangrijk dat mensen zich registreren", legt Colenbie uit. "Anders moet de familie alsnog beslissen of het kan." En dat leidt soms tot emotionele gesprekken. "Noch voor de familie noch voor de arts is het evident om over zoiets te beslissen, vlak nadat een persoon overleden is."

Om pijnlijke situaties te vermijden, is het beter dat mensen zich op voorhand laten registreren. Minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) maakt dat vanaf komende zomer zelfs nog makkelijker. Ze lanceert dan een app waarmee mensen op een eenvoudige manier kunnen aangeven of ze orgaandonor willen zijn. "Eigenlijk volstaat het zelfs al om een briefje in je portefeuille of handtas te steken", zegt Colenbie. "Maar de app en de online registraties via de gemeentes zijn ook een enorme stap vooruit." Elk jaar nog sterven een kleine honderd mensen op de wachtlijst.

Die lijst zal echter nooit helemaal weggewerkt kunnen worden. "Want het is niet omdat je als donor geregistreerd staat, dat je ook effectief in aanmerking komt. Eén derde van de geregistreerden krijgt achteraf bijvoorbeeld geen medische goedkeuring. Bovendien moet je sterven op een dienst intensieve zorg van het ziekenhuis vooraleer men organen kan gebruiken. Wie thuis sterft, komt al niet meer in aanmerking."

In 2019 waren er in ons land 312 overledenen die aan alle voorwaarden voldeden om organen te doneren. Dat zijn er 23 minder dan het jaar voordien. "Dat aantal schommelt jaarlijks rond de driehonderd", zegt Colenbie, die wel merkt dat donoren steeds ouder worden. "Enerzijds omdat onze levensverwachting in het algemeen gestegen is, maar ook omdat er steeds minder mensen sterven in het verkeer."

Net daarom is het zo belangrijk dat genoeg mensen zich registreren. "We moeten blijven inzetten op voorlichtingscampagnes, maar als arts kunnen we ook ons steentje bijdragen. Zo proberen wij in het UZ Gent een goede band te onderhouden met de familie van de donor. We laten hen weten hoeveel mensen geholpen werden met de organen en we sturen hen jaarlijks met Kerstmis een kaartje als dank. Dat zijn kleine zaken die ervoor kunnen zorgen dat mensen positief naar orgaandonatie kijken."

870 nieren (+12%)

159 longen (-13%)

155 levers (-4%)

82 harten (-21%)

25 alvleesklieren (-21%)

24 alvleesklieren + nieren (+20%)

14 levers + nieren (-36%)

6 harten + nieren (+20%)

3 harten + longen (+50%)

2 levers + alvlees- klieren (-60%)

1 long + lever (=)