"We zien vooral single mannen en vrouwen, vaak 60-plussers, ten prooi vallen aan vriendschapsfraude": hoe wapen je jezelf?

Vriendschapsfraude: je zit er plots middenin en hebt het gevoel, tijdens of net na een moeilijke periode, dat je er niet alleen voor staat. Denk maar aan de voorbije lockdownperiode. Je aanvaardt een vriendschapsverzoek van een onbekend profiel op sociale media (bijvoorbeeld Facebook of Instagram) en voor je het weet raak je aan de praat.

“Het lijkt onschuldig maar van zodra je het vriendschapsverzoek van de onbekende accepteert, zeg je eigenlijk: oké, ik wil wel een praatje maken”, zegt Mary Ann Borgers van Neniu vzw. Zij komt elke dag in contact met slachtoffers van vriendschapsfraude. “Uiteraard is het heel onschuldig maar deze mensen, vaak volledige groepen, hebben er wel hun beroep van gemaakt om in te spelen op jouw gevoelens. Dat klinkt van ‘sweety’ of ‘honey’ tot enkele bemoedigende woorden vooraleer je naar de dokter gaat. Dus ze weten als geen ander waar ze mee bezig zijn.”

Het jongste slachtoffer van vriendschapsfraude bij Neniu vzw was 45 jaar, de oudste 85. “We zien dat vooral single mannen en vrouwen, vaak zestigplussers, ten prooi vallen aan deze vorm van cybercriminaliteit. Ze zijn immers niet volledig vertrouwd met het internet en de digitale toepassingen van vandaag. Daarnaast komen zij ook sneller met ingrijpende emotionele gebeurtenissen in aanraking. Je gaat met pensioen, blijft als weduwe of weduwnaar achter, je bent ziek, … Als je op dat moment aan de praat raakt met iemand met minder goede bedoelingen, ga je die misschien net wat meer vertrouwen.” En dat kan leiden tot vriendschapsfraude, met een hoge kostprijs. “Iemand ging zo ooit een lening aan van 625.000 euro om zijn gesprekspartner te helpen. Om maar aan te geven dat het niet altijd bij 50 of 100 euro blijft… Soms gaat het over enkele duizenden euro’s.”

Het grootste probleem om deze cybercriminaliteit te weren, is de schaamte bij mensen wanneer ze het slachtoffer zijn geworden van vriendschapsfraude. “Slachtoffers hoeven zich helemaal niet te schamen. Deze criminelen zijn heel goed getraind en pakken je op een slecht moment, wanneer eenzaamheid je overvalt. Hoe minder aangiftes worden gedaan, hoe moeilijker het is voor ons om effectief na te gaan wat er gaande is. Het is bijzonder moeilijk om deze criminelen te vinden maar soms ben je net als vele anderen het slachtoffer van één persoon of organisatie. Signaleren is dan net zo belangrijk. Zodat we die groepen of bendes kunnen identificeren.”

“Ook jouw familie en vrienden spelen een grote rol. Het is meestal wanneer familie of vrienden weten wat er aan de hand is dat de bal aan het rollen gaat. Slachtoffers zijn zich meestal helemaal niet bewust van de bedoelingen van de persoon die aan de andere kant zit. Soms is het ook heel moeilijk voor hen om te begrijpen dat er iemand anders dan op de foto met hen aan het praten is. Er wordt een virtuele droom gecreëerd door deze mensen waardoor het voor slachtoffers echt heel moeilijk is om de ware intenties te zien. Net daarom is de emotionele klap ook zo groot wanneer er naar geld wordt gevraagd en je daarna (bijna) nooit meer iets van de oplichter hoort.”

Neniu is een steunorganisatie die mensen begeleidt en beschermt tegen vriendschapsfraude maar is tegelijk ook een steunplatform achteraf. “We betalen weliswaar het verloren bedrag niet terug. We zijn tenslotte ook slechts vrijwilligers. Maar we steunen de slachtoffers wel, zij voelen zich achteraf emotioneel gekraakt.”

Behalve een aangifte proberen slachtoffers ook zelf op onderzoek te gaan naar de daders. Maar dat is vaak een maat voor niets. “Door de privacywetgeving is dat heel moeilijk geworden. De bendes zijn over het algemeen buiten Europa bezig en dat maakt het er natuurlijk niet gemakkelijker op om te achterhalen wie de criminelen zijn. Hoewel je dan al slachtoffer bent geworden, doe je best aangifte bij de politie. Dit kan met allerlei bewijzen, van foto’s tot transacties. Verwijder zeker niets wanneer je beseft dat je slachtoffer bent geworden. Hoe dan ook is het aangeraden om waakzaam te zijn en niet zomaar blind vertrouwen te hebben in een onbekend persoon.”

1. Ga de echtheid van het profiel na
Vertrouw niet blindelings op mooie profielen. Vraag voldoende info aan je nieuwe vriend(in) of geliefde. Kan of wil hij/zij geen antwoord geven op onschuldige vragen (zoals ‘waar woon je?’, ‘wat is je job?’), laat je dan niet afschrikken en hou vol tot je een antwoord krijgt. Beweert hij/zij een belangrijke functie of job uit te oefenen, dan kun je dit perfect checken op LinkedIn of op de website van de genoemde organisatie.
Als je via een zoekrobot verschillende afbeeldingen van de profielfoto terugvindt, dan gaat het allicht om een oplichter. Ga ook na of de persoon een profiel heeft op andere sociale media. Als het profiel recent is aangemaakt en hij/zij heeft minder dan 200 vrienden, kan dat ook wijzen op een vals profiel.

2. Vertrouw niet zomaar iedereen
Praten kan geen kwaad, maar breng jezelf en je identiteit niet in gevaar door mensen te snel te vertrouwen. Persoonlijke informatie houd je best voor jezelf.

3. Let op voor ‘zielige’ verhalen
Blijf kritisch wanneer hij/zij de emotionele toer opgaat en je probeert te overtuigen om geld te bezorgen. Waarom vraagt hij/zij geen geld aan een familielid, een vriend of een collega?

4. Geef geen geld
Maak nooit geld over. Besef dat het hier in wezen om een wildvreemde gaat, iemand die je nooit in het echt hebt ontmoet.

Wat als je toch slachtoffer bent?

1. Verbreek onmiddellijk alle banden
Reageer niet op berichten, e-mails of telefonische oproepen.

2. Noteer alle informatie
Bewaar alle gegevens die je voorhanden hebt, zoals de naam van het profiel, het telefoonnummer of de alias op de datingsite. Meld je verhaal op meldpunt.belgie.be (optie ‘vriendschapsfraude’) en voorkom zo dat anderen in dezelfde val trappen.

3. Doe meteen aangifte bij de lokale politie
Heb je persoonlijke gegevens (adres, kopie identiteitskaart, paspoort,...) doorgegeven, dan is er een risico op identiteitsfraude.

4. Verwittig je bank of Card Stop
Vermoed je dat er in jouw naam geld afgehaald kan worden, dan meld je dit best direct bij je bank. Heb je de gegevens van je kredietkaart doorgegeven? Contacteer dan meteen Card Stop (070 344 344).

Lees meer adviezen over veilig online surfen binnen MijnGids - Technologie.

Lees ook:

Bijna twee klachten per dag na ‘vriendschapsfraude’

Raymond (81) stortte al zijn spaargeld aan vals internetliefje: “Het kan iedereen overkomen”

En weg is uw geld: hoe digitale dieven te werk gaan (+)