Waarom we ons niet kunnen concentreren op het werk

Je concentreren op je werk, het is tegenwoordig lastiger dan ooit. Een telefoon die om de haverklap piept, constant geroezemoes en een manager die voor ieder wissewasje een nieuwe e-mail stuurt: allemaal prikkels die de aandacht afleiden van je taken en je zo uitputten.

"De hersenen krijgen te veel informatie binnen, waardoor de aandacht versplintert. Het kost telkens weer energie om je opnieuw te concentreren. Mensen die overbelast zijn, zeggen vaak dat ze er 'een vol hoofd' van hebben", zegt Ulrika Leons, gezondheidszorgpsycholoog en mindfulnesstrainer. Als directeur van het bedrijf Skils Zorg van de Zaak geeft zij leiding aan zeventig psychologen die cliënten helpen met onder meer burn-outklachten.

Dat volle hoofd ligt voor een groot deel aan de veranderde manier van werken. "De meeste mensen zijn tegenwoordig 'breinwerkers'. We zijn veel bezig met het produceren en verwerken van informatie, waarbij een enorm beroep wordt gedaan op ons werkgeheugen." Complexe taken waar een goede concentratie voor vereist is. Tegelijkertijd zijn er meer dingen dan ooit die de aandacht afleiden, zoals de bliepjes van de telefoon die werknemers op hun bureau hebben liggen.

Ook de omgeving maakt het voor werknemers vaak lastig om zich te concentreren. "Open kantoorruimtes zijn funest voor de mentale gezondheid. Ons brein is namelijk altijd op zoek naar dingen die opvallen. Geluiden hoeven daarom niet hard te zijn om ons af te leiden." Ook het soort geluid en de voorspelbaarheid ervan – wanneer komt het en wanneer stopt het – spelen een rol. "Gepraat naast je is dubbel zo afleidend: niet alleen door het geluid zelf, maar ook omdat er inhoud is waar je naar gaat luisteren."

Wie denkt dat hij wel prima kan werken op een drukke afdeling, heeft het mis. "Sommige mensen zeggen 'ik kan mij goed afsluiten', maar uit onderzoek blijkt dat je er onbewust toch mee bezig bent." Onderzoek toont ook aan dat te veel prikkels op de werkvloer niet alleen leiden tot meer fouten, maar ook zorgen voor meer stress. Dat is niet goed voor de gezondheid. "Wie in een open kantoor werkt, verzuimt 60 procent meer."

Dan is er nog afleiding in de vorm van communicatie. "Alle nieuwe berichten, e-mailtjes en telefoontjes onderbreken de concentratie. Ook buiten werktijd is het een belasting. Als je baas ook weleens in het weekeinde belt, ga je je toch elke keer afvragen of hij straks weer van zich laat horen."

Als iemand overprikkeld raakt, wordt de oplossing volgens Leons te vaak bij het individu gezocht. "Mensen met een burn-out moeten leren 'nee' zeggen en rust vinden, maar de informatievervuiling op het werk blijft hetzelfde", vertelt Leons. "Na een tijdje gaan cliënten met goede moed weer aan de slag, maar als ze terugkeren zijn al de prikkels nog steeds hetzelfde."

Dat moet veranderen. "Het is de verantwoordelijkheid van de werkgever om een goede werkomgeving te bieden", stelt Leons. "Voorheen waren we veelal lichaamswerkers en ontstonden klachten bij werknemers door het zware fysieke werk. Zo kwamen we aan het uiteindelijke tilbeleid in de Arbowet. In de huidige digitale tijd is er ook beleid nodig voor de mentale belasting van de werknemer."

In de strijd tegen informatievervuiling ziet Leons de open kantoorruimtes het liefst verdwijnen. "Als de taken enigszins complex zijn qua informatieverwerking, dan is het geen geschikt systeem", zegt Leons. "Als het echt heel belangrijk is dat mensen bij elkaar zitten om te overleggen, moeten er tenminste ook plekken zijn waar je in stilte kan werken. Stilte bevordert de productiviteit. Of het bedrijf moet koptelefoons verschaffen, waarbij de afspraak is dat je niet stoort als iemand die opheeft."

Werkgevers zullen volgens Leons moeten investeren. "Alle werknemers gewoon met elkaar in een ruimte proppen, zal goedkoper zijn. Maar goedkoop is duurkoop. Kijk alleen al naar de kosten als mensen een burn-out krijgen." Leons spoort werkgevers aan te investeren in preventie. "Er zit te veel winst in om het te laten liggen."