Zeldzame lammergier dood door klap van Nederlandse windmolen: “Enorm zonde”

De zeldzame lammergier kreeg de naam Angèle, maar is een mannetje. In een dierentuin in Tsjechië kwam de vogel in februari 2020 ter wereld. De gier, die leeft in berggebieden zoals de Alpen en de Pyreneeën en doorgaans niet voorkomt in Nederland of België, is een van de grootste vogelsoorten in Europa. Het dier kan tot 115 centimeter groot worden en de vleugels hebben een spanwijdte tot bijna 3 meter. 

Zo'n 90 dagen na de geboorte werd deze vogel uitgezet in Drôme, Frankrijk. De bedoeling was dat Angèle, zoals een lammergier doet, lange vliegreizen zou maken om vervolgens terug te komen naar de plek van uitzetting, waar hij met een vrouwtje nakomelingen zou maken. De diersoort staat op de Rode Lijst van de internationale unie voor natuurbescherming (IUCN) als ‘bijna bedreigd’. “Eind jaren 70 was deze soort bijna uitgestorven”, benadrukt Hans Pohlmann, voorzitter van de vogelstichting Vulture Conservation Foundation. Indertijd jaagde men veel op het dier. “Om de lammergier aan de ondergang te redden, zijn we met fokken begonnen.” Terwijl er in de jaren 70 nog maar 70 broedparen waren in heel Europa, staat de teller inmiddels op 200.

Met een gps-zender op zak, trok Angèle in mei 2020 de wijde wereld in. Dankzij dat zendertje waren de precieze trekbewegingen van de roofvogel makkelijk te volgen. Pohlmann: “Lange tochten zijn voor deze soort gebruikelijk. Maar normaal gesproken blijven ze binnen de bergketens. Toch ging deze het laagland in.” Via Parijs, België, en zelfs een kort tijdje over zee, arriveerde Angèle deze week in Nederland.

Dinsdagavond checkte Pohlmann nog de verblijfplaats van de gier. “Ik zag dat hij aan het slapen was in de kop van Noord-Holland. Toen vielen al die windmolens op de kaart wel op, ja. Omdat hij binnen een paar honderd meter van een windpark zat, belde ik meteen even of ze die turbines stil konden zetten.” Voor de vogelkenner was het daarom extra zuur dat Angèle uiteindelijk in een windmolenpark iets verderop alsnog stierf. “En die had ik nu net niet gebeld...”

Omdat er genoeg technische mogelijkheden zijn, vinden zowel Pohlmann als de Vogelbescherming het overlijden van Angèle enorm zonde. “Iets simpels zoals het zwart verven van een wiek helpt al enorm. Ook zijn er detectiesystemen die windmolens automatisch laten stilvallen als een grote vogel in de buurt is”, aldus de voorzitter. Hij vindt het dan ook een onbegrijpelijk dat de wet niet zulke radars voor windmolenparken verplicht stelt. “Het is een investering die niks kost, en het voorkomt dit soort ellende.” 

Met de dood van Angèle is volgens Pohlmann tientallen jaren aan werk en energie van onderzoekers verloren. “Alle moeite was voor niks. Toen ik de lammergier woensdag vond, zag hij er verder mooi uit. Gaaf in de veren en met genoeg spieren en vet.” Aan de gebroken nek is duidelijk dat de klap van een windmolenwiek de doodsoorzaak is. 

Uit de gps-data is te zien dat Angèle woensdagochtend om 08.36 uur uit het Robbenoordbos, ten noorden van Wieringerwerf, vloog. Onderweg ontweek hij nog flink wat windmolens. Tot er eentje hem om 09.27 uur fataal werd. Pohlmann trok naar de windturbine waar de gps-zender een korte, plotselinge piek in snelheid en meteen erna de stilstand van het beest had aangegeven. Naast een windmolen vond hij Angèle levenloos in het gras. Dit exact, op één dag na, een jaar nadat hij was uitgezet in Frankrijk.

Experts wijzen erop dat het niet ongewoon is dat lammergieren soms hun hoge bergtoppen verlaten en meer noordwaarts vliegen naar de lagere gebieden in het noorden van Europa. Ook in ons land dook de machtige vogelsoort de voorbije jaren sporadisch op.

“Kijk, ik ben niet tegen windenergie”, besluit vogelbeschermer Pohlmann. “Maar ik vind dat we meer moeten kijken naar de locatiekeuze van windmolens. Zeker als ze in het trekgebied van vogels staan.” In dat laatste geval moet er volgens hem ook juíst gebruik worden gemaakt van zo’n detectiesysteem dat windturbines stopzet. “Dat kan blijkbaar in Portugal en Spanje. Maar bij ons alleen op een enkele plek in Zeeland.”