Woede in Brazilië na vergassen van psychotische zwarte man in achterbak politiewagen

De 38-jarige Genivaldo de Jesus Santos werd woensdag door agenten van de federale snelwegpolitie aangehouden  in de stad Umbaúba in het noordoosten van Brazilië. Volgens de politie verzette hij zich daarbij. Daarop bonden de agenten zijn benen vast en plaatsten hem in de laadbak van een politieauto. Op videobeelden is te zien hoe zeker twee agenten vervolgens gas in de auto spuiten en zich grote rookwolken vormen. “Ze gaan hem vermoorden”, zegt een van de omstanders op de video, terwijl de benen van de man steeds minder bewegen. 

Donderdag bleek uit het autopsierapport dat Santos overleed door verstikking. Volgens zijn familie leed Santos aan schizofrenie en nam hij daar medicijnen voor. Santos’ neef Wallisson de Jesus, die getuige was van het tragische incident, zei tegen de Braziliaanse nieuwssite G1 dat de agenten die medicijnen ook bij zijn oom hebben gevonden voordat ze hem vastbonden. “Ik heb de agenten verteld dat hij een psychische stoornis had. Mijn oom werd nerveus en vroeg wat hij gedaan had”, aldus Wallisson.

Ondanks Wallissons pogingen tot een gesprek met de agenten, gingen ze door met de aanhouding van zijn oom. “Ze pakten hem bij zijn armen en benen. Ze probeerden handboeien om zijn voeten te doen, maar die pasten niet. Daarop pakten ze tape die in de auto lag en bonden hem daarmee vast. Ze begonnen hem te trappen en legden hem in de auto waarna ze dat gas naar binnen spoten. Het was een martelsessie. Daarna namen ze hem mee naar het bureau, maar mijn oom was bewusteloos. Daarna brachten ze hem naar het ziekenhuis, maar toen was het al te laat.”

De dood van Santos zorgde voor een golf van woede in Brazilië, waar dodelijk politiegeweld regelmatig voorkomt en waarvan de zwarte bevolking verhoudingsgewijs vaker het slachtoffer is: volgens het Braziliaanse Forum voor Openbare Veiligheid doodde de politie 6.416 mensen in 2020 en 6.133 in 2021. Bijna 80 procent van hen was zwart.

“Politieagenten veranderden een politievoertuig in een gaskamer en hebben een man met psychische stoornissen geëxecuteerd, terwijl zijn neef toekeek, op klaarlichte dag. Er zijn geen woorden voor de omvang van deze onmenselijkheid. Brazilië is een vernietigingskamp”, schreef activiste en parlementslid van de deelstaat Rio de Janeiro Renata Souza op Twitter. 

De agenten hebben inmiddels toegegeven dat ze pepperspray en traangas in de auto gespoten hebben. In een verklaring meldt de federale snelwegpolitie dat de agenten ‘immobilisatietechnieken’ en ‘middelen van kleinere offensieve kracht’ hebben gebruikt nadat Santos agressief werd. Hij zou naar het ziekenhuis zijn gebracht nadat hij onwel werd op weg naar het politiebureau. De betrokken agenten zijn op non-actief gezet. De Federale Politie heeft een onderzoek aangekondigd naar de dood van Santos.

Santos werd gedood een dag nadat in Rio de Janeiro 23 mensen omkwamen bij een politieactie tegen leiders van drugsbendes in de sloppenwijk Vila Cruzeiro. Het was de op een na dodelijkste politieoperatie ooit in de stad. Volgens de mensenrechtencommissie van de Braziliaanse Orde van Advocaten hebben er tijdens de actie mogelijk martelingen en standrechtelijke executies plaatsgevonden.

“Er zijn aanwijzingen dat zeker één persoon is gemarteld voor te zijn gedood”, aldus aanklager Rodrigo Mondego van de commissie. "Daarbij zijn er aanwijzingen dat er doden zijn gevallen als gevolg van messteken. We monitoren de forensische onderzoeken om te zien onder welke omstandigheden deze mensen zijn overleden.”

Bolsonaro wil geweld met geweld bestrijden in favela’s. “Ze sturen het leger de heuvels op, maar we hebben nog steeds geen riolering of crèches” (+)

Twee jaar na dood George Floyd: strengere regels voor federale politie VS

Vijf redenen waarom ook Joe Biden niets zal kunnen doen aan het wapengeweld in de VS (+)