Verenigd Koninkrijk en Europese Unie sluiten op het nippertje een handelsakkoord: dit zijn de belangrijkste punten

Europees Commissievoorzitter Ursula Von der Leyen maakt zich sterk dat het resultaat de Europese belangen zal beschermen. Het bevat "doeltreffende instrumenten" om te vermijden dat de concurrentie op de Europese markt wordt verstoord, legt samenwerking op domeinen als klimaatverandering, energie en transport vast en biedt Europese vissers voor een overgangsperiode van 5,5 jaar "volledige voorspelbaarheid". 

Het vrijhandelsakkoord verzekert dat de wederzijdse handel in goederen ook in de toekomst tariefvrij en zonder quota zal verlopen. Het bevat een kader voor een gelijk speelveld voor bedrijven op domeinen als staatssteun, sociale normen en milieubescherming, een bindend mechanisme voor geschillenbeslechting en de mogelijkheid voor beide partijen om “corrigerende maatregelen” te nemen.

De afspraken in het akkoord bieden volgens Von der Leyen "solide fundamenten voor een nieuw begin met een oude vriend". Eerder dan blij voelt de Commissievoorzitter zich "tevreden en opgelucht" met de deal die het eerste vertrek van een lidstaat uit de Europese Unie definitief bezegelt. "Eindelijk kunnen we brexit achter ons laten. Europa blijft vooruitgaan", verzekerde Von der Leyen.

Het ontwerpakkoord omvat drie pijlers, meldt de Europese Unie op haar website. Vooreerst is er een vrijhandelsakkoord waarbij er een nieuw economisch en sociaal partnerschap wordt afgesloten tussen de EU en het VK. Verder bepaalt het akkoord een nieuw kader voor rechtshandhaving en gerechtelijke samenwerking in strafzaken en burgerlijk recht. Ten derde komt er ook een horizontaal bestuursakkoord dat verduidelijkt hoe de bepalingen van de overeenkomst uitgevoerd en gecontroleerd zullen worden, om bedrijven, consumenten en burgers zo de maximale juridische zekerheid te bieden.

Een twistpunt was de visserij. De kwestie ging vooral over de vraag voor hoelang Europese vissers nog toegang krijgen tot de Britse visgronden en hoeveel ze daar nog mogen vissen. Uiteindelijk kwamen beide partijen een overgangsperiode van 5,5 jaar overeen waarin de vangstquota voor Europese vissers in de Britse wateren gefaseerd worden verminderd met 25 procent van de huidige vangstwaarde.

“Nog niet alle details van het akkoord zijn gekend, maar wat we al meekregen is dat de toegang tot de Britse wateren verzekerd zou blijven voor een periode van 5,5 jaar”, geeft Vlaams minister Hilde Crevits, bevoegd voor Visserij, mee. “Het gaat hier ook om de toegang tot de 6-12 mijlszone voor schepen die vandaag al actief zijn in deze zone. Deze 6-12 mijlszone is de zone voor de Britse kust waar onze visserij vandaag erg actief is. Specifiek voor het voortbestaan van de visserijactiviteiten van een 30-tal kleinere vaartuigen, is deze zone belangrijk.”

Volgens minister Crevits is het handelsakkoord werkbaar, maar betaalt de visserijsector toch mee de tol gezien de visquota de komende jaren aanzienlijk verminderd zullen worden. “We moeten de visserijsector nu ten volle ondersteunen om hem leefbaar te houden op langere termijn”, zegt ze.

Daarnaast zijn er afspraken gemaakt om het weg-, trein- en luchtverkeer tussen de Britse eilanden en het Europese vasteland te vrijwaren, om de energiesamenwerking, bijvoorbeeld offshore, gaande te houden en om sociale zekerheidsstelsels te coördineren. Mits financiële bijdrage kunnen de Britten ook blijven deelnemen aan bepaalde Europese programma’s, zoals het onderzoeksprogramma Horizon.

Ook zullen de EU en het VK “twee afzonderlijke markten vormen”, staat verderop te lezen in het akkoord. “Twee verschillende regelgevende en juridische ruimtes. Hierdoor ontstaan belemmeringen voor de handel in goederen en diensten en voor grensoverschrijdende mobiliteit en uitwisselingen die momenteel niet bestaan in beide richtingen.”

“Buitenlands beleid, externe veiligheid en defensiesamenwerking vallen niet onder deze overeenkomst aangezien het Verenigd Koninkrijk hierover niet wilde onderhandelen. Vanaf 1 januari 2021 zal er daarom geen kader zijn tussen het VK en de EU om gezamenlijke reacties op uitdagingen op het gebied van buitenlands beleid te ontwikkelen en te coördineren”, luidt het nog.

Het Verenigd Koninkrijk verliet eind januari de Europese Unie, maar was tot het einde van dit jaar gebonden aan bestaande afspraken van het landenblok. Het uitblijven van nieuwe afspraken over handel dreigde grote chaos en kostbare handelsbelemmeringen te veroorzaken na de jaarwisseling.

Er wacht nu nog een race tegen de tijd om het akkoord tijdig van kracht te laten worden. Voor een volwaardig ratificatieproces ontbreekt de tijd. De lidstaten moeten nu de komende dagen de teksten analyseren en vervolgens unaniem instemmen met de ondertekening én de voorlopige inwerkingtreding van het akkoord vanaf 1 januari. Sommige regeringen hebben daarvoor ook parlementaire toestemming nodig. 

De definitieve ratificatie van het akkoord in het Europees Parlement volgt pas in 2021. De Europese Commissie stelt daarom voor om de overeenkomst in afwachting op voorlopige basis toe te passen en voor een beperkte periode, namelijk tot 28 februari 2021.

Lees hier het akkoord op de website van de Europese Commissie.