Verdwijning jonge Argentijn houdt miljoenen landgenoten in de ban: waar is Santiago Maldonado?

Sinds 1 augustus is niets meer vernomen van Santiago Maldonado. Hij nam toen deel aan een manifestatie, waartegen de politie hard optrad. Vrijdag, toen de verdwijning precies een maand oud was, kwamen in de belangrijkste steden van het land tienduizenden mensen op straat.

Maldonado is afkomstig uit een landbouwdorp op 200 kilometer van Buenos Aires. Enkele maanden geleden ging hij in het zuidelijke Patagonië wonen. Hij sloot er zich aan bij de strijd van de inheemse gemeenschappen om grond op te eisen.

Het verhaal van de verdwijning houdt miljoenen Argentijnen in de ban. Het verhaal leeft ook erg op de sociale media. Zelfs de vrouw van voetbalster Lionel Messi deed een oproep via Instagram, meer dan vijf miljoen mensen reageerden daarop.

Bij de betoging vrijdag in Buenos Aires liep het symbolisch belangrijke Plaza de Mayo helemaal vol. Op het podium kregen twee broers van Maldonado het gezelschap van enkele Moeders van het Plaza de Mayo, de zogeheten Dwaze Moeders, die tijdens de dictatuur opheldering eisten over het lot van hun vermiste kinderen. Ook Nobelprijswinnaar Adolfo Pérez Esquivel kwam beide broers een hart onder de riem steken.

De Nationale Gendarmerie is een binnenlandse veiligheidsdienst met militaire vorming. De overheid zet de dienst in aan de grenzen en bij conflicten die de provinciale grenzen overstijgen.

Op 1 augustus kreeg de Gendarmerie de opdracht, via een gerechtelijk bevel, een wegblokkade in de zuidelijke provincie Chubut te ontruimen, 1.700 kilometer ten zuidwesten van Buenos Aires. Inwoners van Pu Lof Cushamen, een gemeenschap van het Mapuche-volk, hadden de weg geblokkeerd om hun voorouderlijke grond op te eisen. De Italiaanse multinational Benetton heeft die grond gekocht.

Volgens de inheemse gemeenschap nam Santiago Maldonado deel aan de blokkade en was hij voor het laatst gezien toen hij probeerde te vluchten voor de Gendarmerie. Sommigen zeggen zelfs gezien te hebben hoe hij in een busje van de dienst werd geleid.

Tot opluchting van de regering stuurde de aanklager in de zaak, Silvia Avila, na meer dan twintig dagen onderzoek een rapport naar de VN waarin stond dat er geen bewijzen tegen de Gendarmerie waren.

"Technisch gezien staat het vast dat er geen bewijzen zijn tegen de Gendarmerie, maar er zijn wel twee of drie zeer sterke aanwijzingen", zegt advocaat Gastón Chillier, directeur van het Centrum voor Juridische en Sociale Studies (CELS), de mensenrechtenorganisatie die de zaak aankaartte bij de VN. "Anderzijds is er geen spoor meer van alle alternatieve hypotheses die men de voorbije weken naar voren heeft geschoven."

Voor de advocaat, die bijzonder veel ervaring heeft met de verdediging van mensenrechten, "is de hamvraag waarom de regering de hypothese dat Santiago door de Gendarmerie is weggevoerd zelfs niet wil overwegen."

"Er is een politieke verantwoordelijkheid voor de gewelddadige repressie tegen de Mapuche op 1 augustus", zegt hij. "De jongste tijd stelde de regering het inheemse sociale protest voor als een veiligheidsprobleem. Ze creëerde daardoor het klimaat voor een operatie waarin de mogelijkheid dat de Gendarmerie Santiago zou hebben weggevoerd helemaal niet vergezocht is."

Volgens veiligheidsminister Bullrich heeft Argentinië "het totale en absolute beslissingsrecht om te voorkomen dat er zich een groep vestigt die geweld gebruikt als actievorm en die een autonome Mapuche-republiek wil oprichten middenin Argentinië."

Maar mensenrechten- en sociale organisaties stellen dat de verantwoordelijkheid voor het geweld bij het optreden van de regering ligt. Ze eisen bescherming voor de Mapuche-gemeenschappen en vragen een politieke oplossing voor het conflict.

In januari al hadden vijf organisaties in een brief aan de staatssecretaris voor Mensenrechten gewaarschuwd: "Er is een duidelijk verband tussen het discriminerende idee dat inheemse mensen een terroristische dreiging vormen, de minachting van de rechten van inheemse volkeren, de illegale handelswijze van de veiligheidsdiensten en de strafrechtelijke vervolging van hun leiders."