Teruggekeerde Wagner-criminelen zijn tikkende tijdbommen: “Er zijn geen straffen meer, alles mag nu en dat heeft verstrekkende gevolgen”

Uit een uitgelekte video bleek al hoe de meedogenloze Wagner-baas Prigozjin in Russische strafkolonies rekruteerde. “Ik heb je criminele talenten nodig om de vijand te doden”, zo motiveerde de huurlingenbaas de gevangenen. En hij had ook bedreigingen in petto voor degenen die eventueel van gedachten wilden veranderen: “Dan zullen jullie als deserteurs worden gebrandmerkt en doodgeschoten.”

KIJK. UITGELEGD in 90 seconden: Wie zijn de Russische Wagner-huurlingen?

Onder de gerekruteerde gevangenen bevinden zich mannen die gezeten hebben voor roof of diefstal, maar ook veroordeelden die hebben verkracht en gemoord. Zo loopt ook de ’zwarte makelaar’ die een gezin met kinderen liet uitmoorden, weer vrij rond nadat hij zijn contract van zes maanden bij Wagner had uitgediend. De nabestaanden van de slachtoffers zijn woest.

De Wagner-huurlingen met een crimineel verleden hebben bovendien trauma’s opgelopen en zijn gebroken door hun ervaringen aan het front. Maar vooralsnog lijken ze te zwijgen. Ze zijn op hun hoede voor vergelding als ze zich uitspreken.

De 22-jarige Andrej Jastrebov is een van deze terugkeerders. Hij zat in de gevangenis voor diefstal, werd gerekruteerd en is nu weer thuis nadat hij aan het front heeft gevochten. ‘The New York Times’ kon spreken met enkele familieleden. “We hebben allemaal het gevoel dat hij in een soort hypnose verkeert, alsof hij een ander mens is,” zei een familielid dat anoniem wilde blijven uit angst voor represailles. “Hij is emotieloos.”

KIJK. Wreedste seriemoordenaar van Rusland wil zich aansluiten bij Wagner-huurleger

Duizenden veroordeelden zijn gedood, velen binnen enkele dagen of zelfs uren na aankomst aan het front, zeggen Russische mensenrechtenactivisten en Oekraïense functionarissen. Vaak werden ze ingezet als “kanonnenvoer”. Degenen die de verschrikkingen hebben overleefd en naar huis mogen terugkeren, zijn beloond met een riante vergoeding, medailles én bovenal vrijheid.

Jastrebov is dan nog iemand die voor de oorlog geen zware misdaden had gepleegd. In vergelijking met vele andere teruggekeerde veroordeelden is hij dus nog klein bier.

“Dit zijn psychologisch gebroken mensen die terugkeren met een gevoel van rechtvaardigheid en geloven dat ze gedood hebben om het vaderland te verdedigen. Het kunnen zeer gevaarlijke mensen zijn”. Dat zegt Jana Gelmel, een Russische advocaat die werkt met gevangenen in militaire dienst, aan ‘The New York Times’.

“Er zijn geen misdaden en geen straffen meer. Alles mag nu, en dat heeft zeer verstrekkende gevolgen”, zo beaamt Olga Romanova, activiste van de organisatie ‘Russia Behind Bars’.

Officieel wil het Kremlin hier niets mee te maken hebben. Op papier zijn de huurlingen met een gevangenisverleden nooit vrijgelaten, maar overgebracht naar instellingen bij de grens met Oekraïne. Maar volgens het ‘Institute for the Study of War’ heeft Vladimir Poetin in het geheim gratie verleend aan Russische gevangenen die zich aansluiten bij Wagner.

Dmitri Peskov, de woordvoerder van het Kremlin, zei vrijdag tegen journalisten dat de veroordeelden van Wagner gratie krijgen “in strikte overeenstemming met de Russische wet”. “Er zijn open decreten en er zijn decreten met een zekere mate van geheimhouding”, zo stelde hij mysterieus.

De juridische status van vele terugkeerders blijft vaak onduidelijk. Dat zal er mogelijk verder toe bijdragen dat de duizenden teruggekeerde mannen met militaire training én oorlogstrauma’s, een crimineel verleden en weinig vooruitzichten op werk de Russische maatschappij voor grote problemen kunnen stellen.