Sam vertelt hoe het echt is om in gevangenis te werken. En hoe biecht van verkrachters en moordenaars haar naar rand van afgrond dreven

Al op haar eerste dag in het detentiecentrum werd het haar duidelijk dat het niet evident zou zijn, als vrouw van amper 1,60 meter in een mannengevangenis. Maar hoewel ze last had van zenuwen, was ze er tegelijk van overtuigd dat ze echt een verschil kon maken.

Omdat ze een universiteitsdiploma psychologie had en gefascineerd was door hoe het brein van een misdadiger werkt, kreeg ze al snel een functie aangeboden in een speciaal project: ze zou met de gevangenen praten om zich ervan te verzekeren dat ze de ernst van hun misdaden begrepen en om ervoor te zorgen dat ze niet zouden hervallen. “Ik zou werken met gedetineerden die de wreedste misdrijven hadden begaan. Maar verdient niet iedereen een tweede kans in het leven?”, vertelt ze. “Deze mensen zouden op een dag terug in de maatschappij terechtkomen. Het leek me het beste voor iedereen als ze hun leven dan op een andere manier zouden aanpakken als ervoor.” (lees hieronder verder)

Haar allereerste ontmoeting met een moordenaar deed haar echter alle mensenkennis die ze dacht te hebben in vraag stellen. “Was ik de man tegengekomen in een bar, dan had hij me makkelijk kunnen inpakken. Hij was knap, welbespraakt en zou me zeker gecharmeerd hebben. Gelukkig had ik zijn dossier gelezen. Als jonge twintiger had hij een meisje ontmoet in een nachtclub. Hij was met haar mee naar huis gewandeld en had haar verkracht, vermoord en haar lichaam verstopt. Hij vertelde het me heel kalm. ‘Ik heb haar gewurgd en gedood’, zei hij. Zijn woorden schokten me. Ik hoor het hem nog altijd zeggen. Vreselijk om te bedenken hoe makkelijk hij zijn slachtoffer mee kon lokken.”

Sam moest de gedetineerden laten vertellen over hun misdrijven en hen de triggers laten vinden die tot hun daden hadden geleid. “Het was enerzijds fascinerend, maar ook moeilijk om niet te veel in hun verhalen mee te gaan”, vertelt ze. “Velen hadden agressieproblemen en bleken al een vreselijk leven achter de rug te hebben, vol misbruik, verwaarlozing en zonder rolmodellen. Het resultaat was dat ze slechte beslissingen maakten. Ik moest hen helpen in te zien waar het fout ging.” (lees hieronder verder)

Maar het luisteren naar de vaak gruwelijke details van de misdaden had een enorme impact op Sam. “Het nam echt mijn leven over”, vertelt ze. “Ik kon me steeds moeilijker concentreren en begon te dromen over de slachtoffers van de gevangenen met wie ik sprak. Zo was er een man die een baby had verkracht en hij beschreef het me in detail. Hij móést erover praten, omdat hij de verantwoordelijkheid moest opnemen voor wat hij had gedaan. Maar ik keek niet uit naar mijn ontmoetingen met hem. Want ik was bang voor wat het volgende was dat hij me zou bekennen.”

Aanvankelijk dacht ze ook dat de daders in handboeien of achter glas zouden zitten tijdens de sessies, maar dat bleek niet waar. “Ik was alleen met hen in een kamer, met enkel een paniekknop op de muur. Het was soms erg beangstigend. Bij één gevangene in het bijzonder, die in de cel zat voor zedenfeiten. Hij gluurde naar me en zei dingen als: ‘Je weet wat ik gedaan heb, je moet wel bang zijn voor me.’ Ik deed alsof ik niet onder de indruk was, maar ik legde mijn pennen toch iets verder bij hem vandaan.”

Soms voelde ze ook medelijden. “Zo ontmoette ik een oude zieke man, die nooit meer zou vrijkomen”, zegt ze. “Het enige wat hij wilde, was nog eens vrij rondlopen en frietjes eten aan het strand. Maar hij had een moord gepleegd. Natuurlijk moest hij daarvoor gestraft worden. Maar hij had mentale problemen. Op een dag was hij naar een politiekantoor gegaan en had hij gezegd dat ze hem moesten opsluiten omdat hij een moord zou begaan en hij het niet kon tegenhouden. Ze hadden hem niet serieus genomen maar hij had zijn dreigement wel degelijk uitgevoerd.”

Sam had thuis drie tienerkinderen en ze werd overbeschermend, zeker bij haar dochter. Ze begon vreemden te wantrouwen en hield haar kinderen weg van iedereen die naar haar mening te vriendelijk was. “Op zekere dag riep mijn 17-jarige zoon uit: ‘God, mam, die job maakt je kapot!’ Hij had gelijk.”

Het was haar man Doug die haar werk het meeste haatte. Als ze thuiskwam en praatte over wat ze die dag had meegemaakt, besefte ze vaak dat het niet was wat anderen wilden horen. “Als ik binnenkwam, grapte hij vaak dat hij blij was dat ik nog leefde”, vertelt ze. “Ik minimaliseerde het altijd, maar hij vroeg me dan of ik dacht dat ik op tijd bij de alarmknop zou raken als er iets gebeurde.”

Ze moest toegeven dat het waar was. Ze dacht aan wat een vrouwelijke collega had meegemaakt. Zij was in het nauw gedreven door een gevangene die gedreigd had dat hij haar zou vermoorden. Hij was binnengedrongen in een ruimte waar ze op een andere gedetineerde zat te wachten en viel haar aan. Ze kon zich bevrijden en de paniekknop indrukken, maar Sam besefte dat het slecht had kunnen aflopen. En dat het ook haar had kunnen overkomen. Doug vroeg haar daarop om met haar werk te stoppen. (lees hieronder verder)

Pas na drie jaar begon het haar echt te veel te worden. “Ik droomde ’s nachts van de vreselijke dingen die ik overdag had gehoord”, vertelt ze. “Een gruwelijke moord door een man die het lijk nadien in stukken had proberen te hakken, achtervolgde me echt. Toen mijn vader stierf, veranderde alles. Ik besefte dat ik veel te veel van mezelf stak in het helpen van de gevangenen. En ik voelde me steeds slechter. Daarop nam ik ontslag. Maar nog altijd bleven de beelden me achtervolgen.”

Als therapie begon ze alles neer te schrijven en dat resulteerde uiteindelijk in een misdaadroman. “De eerste versie was echter niet te publiceren. Het boek was veel te duister. Na verloop van tijd begon ik het te herschrijven en te verzachten en zo vond het toch zijn weg naar de uitgever”, getuigt ze.

“Ik zal nooit mijn tijd in de gevangenis vergeten”, zegt ze nog. “Ik heb nog altijd flashbacks en denk nog vaak aan de momenten dat ik gevaar liep. Maar het heeft me wel een nieuw leven gegeven.”